ΠΡΙΝΙΑΣ Η ΑΡΧΑΙΑ ΡΙΖΗΝΙΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ & ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΔΡΙΑΝΟΣ ΜΠΕΖΟΥΓΛΩΦ
Στις νοτιοανατολικές παρυφές του ορεινού όγκου της Ίδης – Ψηλορείτης, βρίσκεται το σύγχρονο χωριό Πρινιάς, κοντά στο οποίο έχουν εντοπιστεί αξιόλογες εγκαταστάσεις της Εποχής του Χαλκού, που μαρτυρούν την ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή ήδη από τα τέλη της 3ης χιλιετίας.
Η πρωιμότατη, αλλά και μακρόχρονη κατάληψη του χώρου (τουλάχιστον ως τη Ρωμαιοκρατία), πιθανώς οφείλεται στην εξέχουσα στρατηγική και οικονομική σημασία του, καθώς από εκεί διέρχεται η κύρια οδός επικοινωνίας ανάμεσα στην πεδιάδα του Ηρακλείου και τη Μεσαρά κι επίσης τη βόρεια και νότια ακτή του νησιού. Από τον 11ο αι. Π.Κ.Ε., η επιδίωξη ελέγχου του δρόμου αυτού, φαίνεται ότι οδήγησε τους ντόπιους να ιδρύσουν έναν οικισμό στο ύψωμα Πατέλα, περίπου 2 χλμ. βορειοανατολικά του χωριού.
Η θέση είναι φυσικά οχυρή, δεσπόζοντας στο τοπίο, με απρόσκοπτη ορατότητα προς κάθε κατεύθυνση και συγχρόνως ικανοποιητικά προστατευμένη, αφού οι πλαγιές του βουνού είναι αρκετά απότομες, επιτρέποντας την πρόσβαση στην κορυφή του μόνο από τα δυτικά. Τα γεωμορφολογικά δεδομένα εξασφάλιζαν την εποπτεία της γύρω περιοχής, ενίσχυαν την άμυνα της εγκατάστασης και συνέβαλλαν στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξή της, καθιστώντας την ενδιάμεσο σταθμό στην κίνηση αγαθών, ιδεών και ανθρώπων.
Η ανακάλυψη της πόλης έγινε το 1906-1908 από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή.
Στην αρχή εντοπίστηκαν τα ερείπια της και καθορίστηκε ως μια σπουδαία πόλη της Κρήτης.
Αρχικά υπήρχε η γνώμη πως ήταν η Απολλωνία. Μία επιγραφή, όμως, που βρέθηκε στο χώρο της αρχαίας πόλης έφερε τα γράμματα (Ι)ΖΕΝΙ(Α), η οποία επιβεβαιώνει την ύπαρξη της αρχαίας πόλης Ριζηνία, την οποία αναφέρει ο Στέφανος Βυζάντιος: Ριζηνία πόλις Κρήτης ή Ριττηνία. Έτσι οι μελετητές την ταύτισαν με την Αρχαία Ριζηνία παρά της αντιρρήσεις του Πολ Φωρ.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ανασκαφών αποκαλύφθηκαν ορισμένα εκτεταμένα τμήματα του οικισμού, καθώς και το νεκροταφείο του, περίπου 500 μ. βορειοδυτικότερα, στη «Σιδεροσπηλιά». Τα αρχαιότερα λείψανα ανάγονται στην Προανακτορική περίοδο και τα υστερότερα στην Ελληνορωμαϊκή. Όμως, ο κύριος όγκος τους χρονολογείται από το τέλος του 13ου αι. ως τα μέσα του 6ου (οπότε φαίνεται ότι επήλθε κάποια καταστροφή) και ανήκει σε τρεις διαδοχικές φάσεις: ΥΜ ΙΙΙ-ΥποΜ, ΠΓ και Γ-Α.
Η ανασκαφή έφερε στο φως τους δυο γνωστούς Αρχαϊκούς ναούς και το Ελληνιστικό οχυρό.
Η ανέγερση των δυο ναών, η διακόσμησή τους με ανάγλυφα υψηλής τέχνης, οι επιτύμβιες στήλες με τις παραστάσεις πολεμιστών και γυναικείων μορφών και μερικά κτερίσματα, καταδεικνύουν τη λαμπρότητα της Αρχαϊκής πόλης.
Οι ανασκαφές στην αρχαία πόλη έχουν
φέρει στο φως αστικά δομημένα τετράγωνα που χωρίζονται από δρόμους και
σχηματίζουν την εικόνα μιας τραπεζοειδούς πλατείας, όπου φιλοξενείται
και ένα μνημειακός ιστορικός ναός όπου σε αυτόν βρέθηκαν γλυπτά θεϊκών
μορφών.
Η Ριζηνία άκμασε από την Υστερομινωική περίοδο (1600 ΠΚΕ) μέχρι την
Ελληνιστική (67 ΠΚΕ). Αλλά τα πιο σπουδαία μνημεία της, οι ναοί, ανήκουν
στην ελληνική αρχαϊκή περίοδο του 7ου-6ου αιώνα ΠΚΕ.
Ο κύριος της Ριζηνίας, ήταν κύριος όλης της κοιλάδας, που απλώνεται
μπροστά της, βορειοανατολικά. Γι’ αυτό φαίνεται να έπαιξε σπουδαίο ρόλο
στις σχέσεις Κνωσού-Γόρτυνας.
Στοιχεία που βρέθηκαν στην περιοχή ανάγονται στην νεολιθική εποχή και φθάνουν μέχρι τη μεσο-μινωική.
Ο ναός της Ρέας της Μεγάλης μητέρας των θεών που ταυτίζεται με την Γαία και Δήμητρα Είναι ο βορειότερος από τους δυο ναούς, που αποκαλύφτηκαν στο ανατολικό τμήμα της Πατέλλας. Αποτελείται από τον κυρίως ναό και τον πρόναο.
Στη μέση του ναού παρατηρείται ένας ορθογώνιος χώρος που περιορίζεται από πλάκες, κάθετα τοποθετημένες. Μέσα σ’ αυτό το χώρο γινόταν θυσίες, όπως πιστοποιούν οι στάχτες και τα κόκαλα των θυσιαζομένων ζώων που καίγονταν , και βρέθηκαν στο ψημένο από τη φωτιά δάπεδο του.
Στην ανατολική πλευρά του θυσιαστηρίου σώζεται η βάση μιας κολόνας, μινωικού τύπου, και στη βορειοδυτική γωνία του ναού άλλη μια παρόμοια, που η θέση της πρέπει να ήταν μάλλον απέναντι στην προηγούμενη, στη μέση της δυτικής πλευράς του θυσιαστηρίου. Στο νοτιοδυτικό τοίχο του ναού βρίσκεται ένα θρανίο από ασβεστόλιθο, όμοιο με εκείνα των μινωικών ιερών».
Ο τύπος αυτός του ναού, όπως και ο ναός του Απόλλωνα της Δρήρου, σχετίζεται μάλλον με το μέγαρο της Υστερομηκυναϊκής Ελλάδας.
Μέσα και γύρω από το ναό βρέθηκαν πολλά γλυπτά από πωρόλιθο, που φυλάσσονται τώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Μια σειρά πλάκες από ασβεστόλιθο, που παριστάνουν μια παρέλαση ιππέων πολεμιστών, με την ασπίδα και το δόρυ, εκτιμάται ότι αποτελούσαν το διάζωμα στην πρόσοψη του ναού.
Στην περιοχή υπάρχουν ίχνη από «τα πρώτα λίθινα κτήρια μετά την πτώση των μυκηναϊκών βασιλείων. Ο πρώτος ναός της πόλης, χρονολογείται γύρω στο 625 ΠΚΕ. και είναι ο αρχαιότερος γνωστός ελληνικός ναός διακοσμημένος με γλυπτά θεϊκών μορφών.
Ο ναός Β΄ είναι γνωστός για το δαιδαλικό έργο κατασκευής του και φιλοξενούσε «ένα άγαλμα θεάς καθισμένης σε θρόνο φορώντας ένα ένδυμα διακοσμημένο με ζώα, όπως άλογο, λιοντάρι και μία σφίγγα. Η θεά εκπροσωπούσε την Ρέα ή την Άρτέμιδα ως ΠΟΤΝΙΑ ΘΗΡΩΝ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1) Η ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ Α & ΤΩΝ ΣΤΗΛΩΝ ΤΟΥ ΠΡΙΝΙΑ – ΒΑΛΙΑ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ
2) ΟΙ ΣΤΗΛΕΣ ΤΟΥ ΠΡΙΝΙΑ – ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΛΕΜΠΕΣΗ
3) ΙΕΡΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ – PAUL FAURE
4) ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ: ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΤΟΥ ΠΡΙΝΙΑ
5) Η ΑΡΧΑΙΑ ΡΙΖΗΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ – ΓΙΩΡΓΟΣ ΕΧΕΔΩΡΟΣ
6) ΠΡΙΝΙΑΣ – Η ΑΡΧΑΙΑ ΡΙΖΗΝΙΑ (ΚΟΥΖΟΥΛΑΔΕΣ ΜΠΛΟΓΚ)
7) ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ
