Γενικά στοιχεια (γεωγραφικά και ιστορικά) για την περιοχή
Ο Λέντας βρίσκεται στα νότια παράλια του Ηρακλείου. Η περιοχή ορίζεται από το ακρωτήριο Τραχήλι στα δυτικά, από το ακρωτήριο Μεγάλο Τράχουλα στα ανατολικά, από τις κορυφές των Αστερουσίων Κεφάλα και Βίγλα στα βόρεια και από το Λιβυκό πέλαγος στα νότια. Η περιοχή γύρω από την αρχαία Λεβήνα φαίνεται ότι κατοικήθηκε από τη νεολιθική εποχή. Έφτασε σε ημέρες μεγάλης ακμής στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους και κατέληξε ένας ασήμαντος οικισμός κατά τον Μεσαίωνα, τότε που η πειρατεία μάστιζε τα παράλια του νησιού.
Στην ανασκαφή του 1900 στην Λεβήνα από τον Federico Halbher, της Ιταλικής σχολής αποκαλύφθηκαν γλυπτά του Ασκληπιού, της Αρτέμιδος , της Υγείας και ένα άγαλμα μικρού παιδιού, που όμως σήμερα όλα αυτά έχουν εξαφανιστεί, σύμφωνα με τη διακεκριμένη ιταλίδα αρχαιολόγο Milena Melfi σε σχετικά πρόσφατο άρθρο της.
Ό Federico Halbher υποστήριξε, ότι έπειτα από τις μεγάλες σεισμικές καταστροφές στην περιοχή της Λεβήνας παρουσιάσθηκε ανάγκη να ανοικοδομηθεί το Ασκληπιείο. Τα σεισμικά γεγονότα μπορεί να εξηγήσουν όλες τις ανακαινίσεις, τις μεταρρυθμίσεις και τα νέα κτίρια πού κτίσθηκαν καί πού μετάλλαξαν τον αρχαίο ελληνικό ρυθμό του ναού σε ρυθμό τής ρωμαϊκής εποχής. Η όλη κατασκευή χρονολογείται στον 3ο έως αρχές 2ου αιώνα ΠΚΕ.
.Στη θέση Κεφάλα του Λέντα εντοπίστηκαν κατάλοιπα οικισμού της Τελικής Νεολιθικής περιόδου. Ο Στ. Αλεξίου εντόπισε οικοδομικά κατάλοιπα οικισμού Προανακτορικής περιόδου στο λόφο του Αγγιναροπάπουρου. Το 1958-1959 ανασκάφηκαν ταφικά σύνολα στις θέσεις Παπούρα, Γέροκάμπος και Ζερβού και αποκαλύφθηκαν θολωτοί τάφοι.
Η επανεύρεση της αρχαίας Λεβήνας από τους περιηγητές Ονόριο Μπέλλι και Τόμας Σπράττ.
Στα τέλη του δεκάτου έκτου αιώνα, ένας γιατρός από τη Βιτσέντζα της Ίταλίας, ο Ονόριο Μπέλλι ήλθε στην Κρήτη για να αναλάβει την ιατρική παρακολούθηση του Λουίτζι Γκριμάνι που είχε διοριστεί Δούκας του νησιού. Κατά τη θητεία του ως γιατρός του Δούκα γύρισε όλο το νησί μελετώντας τα ερείπια των αρχαιολογικών χώρων και τα φυτά του νησιού. Μάλιστα πολλά από τα φημισμένα κρητικά ιαματικά φυτά που συνέλλεγε τα έστελνε στο πανεπιστήμιο της Πάδουας.
Ο Ονόριο Μπέλλι έπεισε το Δούκα Γκριμάνι να γίνουν ανασκαφές στους αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης. Οι ανασκαφές στέφθηκαν από μεγάλη επιτυχία και κατέληξαν στην ανεύρεση αρχαίων τόπων, αγαλμάτων και επιγραφών που απέφεραν μεγάλη φήμη και δόξα στο Μπέλλι. Μάλιστα στο Ολυμπιακό θέατρο της Βιτσέντζας τοποθετήθηκε ανδριάντας του.
Σε μια από τις επισκέψεις του σε αρχαιολογικούς τόπους, βρέθηκε στον αρχαιολογικό χώρο του Λέντα όπου αναγνώρισε στα ερείπια την αρχαία πόλη της Λεβήνας. Από το παλαιό λιμάνι δεν σωζόταν τίποτε. Στην άλλοτε φημισμένη παραλιακή πόλη δεν υπήρχαν παρά 4- 5 χαμόσπιτα που λειτουργούσαν ως σταθμός φρυκτωριών για την άφιξη πειρατών.
Ο Ονόριο Μπέλλι γνωρίζοντας μάλιστα την ύπαρξη του Ασκληπιείου από τη μελέτη του έργου ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ του Παυσανία αναφέρθηκε σε επιστολή του στις σωζόμενες κολόνες του και στο εύρημα ενός μεγάλου γλυπτού φιδιού. Στην ίδια επιστολή έγραψε ότι ο Παυσανίας στην περιγραφή της Κορίνθου ανέφερε ότι το Ασκληπιείο της Λεβήνας, κτίστηκε με βάση το Ασκληπιείο της Κυρήνης.
..ἐκ δὲ τοῦ παρὰ Κυρηναίοις τὸ ἐν Λεβήνῃ τῇ Κρητῶν ἐστιν Ἀσκληπιεῖον.
Ο Μπέλλι σχεδίασε μια κάτοψη του ναού του Ασκληπιείου στη Λεβήνα.
O αρχιτέκτονας κ. Ηρακλής Πυργιανάκης που μελέτησε την κάτοψη του σχεδίου του Ονόριο Μπέλλι θεωρεί ότι ο ναός εμφανίζεται υπερβολικά μεγάλος και υποστήριξε ότι πρέπει να γίνουν αρχαιολογικές ανασκαφές για να σχηματισθεί μια σαφέστερη εικόνα για τον αρχαιολογικό τόπο.( Εικόνα. Η κάτοψη του Ναού από το Μπέλλι)
Η ελληνική μετάφραση του βιβλίου του Τόμας Σπρατ από το Νίκο και τη Μαρία Ψιλάκη περιέχει πέρα από το κείμενο του Τόμας Σπρατ και άλλες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις από τους συγγραφείς, που βοηθούν τον αναγνώστη στη κατανόηση και γνώση της ιστορίας του χώρου. Επίσης υπάρχουν φωτογραφίες διαφορετικών χρονικών περιόδων όπως π.χ. εκείνη των στύλων του Ασκληπιείου στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Οι στύλοι αυτοί υπέστησαν σοβαρές ζημιές κατά την Γερμανική Κατοχή, καθώς κανονιοβολήθηκε ο αρχαιολογικός χώρος από τους νεο-βάρβαρους Γερμανούς στρατιώτες.
Ο συγγραφέας Νίκος Ψιλάκης μας είπε πως ο Τόμας Σπράτ κακολογεί τους κατοίκους της περιοχής αλλά ό,τι και ο ίδιος έβαζε το χεράκι του και έκλεβε ό,τι αρχαιότητες μπορούσε. Περαιτέρω στην παρατηρητηκότητα του Σπράτ οφείλουμε την ανακάλυψη της Φαιστού.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: ΔΡ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΗΣ & ΑΔΡΙΑΝΟΣ ΜΠΕΖΟΥΓΛΩΦ
Η αρχαία Λεβήνα ετυμολογικά έχει την ρίζα ΛΕF με δίγαμμα και σημαίνει η Ιερή Λιονταρίνα. Η λέξη προέρχεται από την Μυκηναϊκή Διάλεκτο και απαντάτε και στην Δωρική Πελασγική. Είναι δηλαδή Πανάρχαια Ελληνική και δεν προέρχεται από άλλη γλώσσα όπως υποστηρίζουν κάποιοι εσκεμμένα αλλά αστήρικτα που προτάσουν την ετυμολόγησή της από την “Φοινικική” . ΛΕF λοιπόν σημαίνει Ιερό και Λιονταρίνα. Η ρίζα δίνει τις λέξεις Λεβηναίος που σημαίνει Ιερός, Λε(F)άντειραν (Λέαινε) την λεαίνουσαν καρκίνα (αυτή που τρώει τις σάρκες)τε σπειρούχα λεάντειραν τε κίσηριν, Λεβαντήρα, Λεβηναίον Ιερόν Λέβης δηλαδή κάδος καζάνι κ.ο.κ. σύμφωνα με το ΛΕΞΙΚΟ ΣΟΥΪΔΑ.
Ο Φιλόστρατος στο βιβλίο του για τον Απολλώνιο τον Τυανέα {Τὰ ἐς τὸν Τυανέα Ἀπολλώνιον} αναφέρει:
Λεβηναῖον δὲ τὸ ἱερὸν ὠνομάσθαι φασίν, ἐπειδὴ ἀκρωτήριον ἐξ αὐτοῦ κατατείνει λέοντι εἰκασμένον, οἷα πολλὰ αἱ ξυντυχίαι τῶν πετρῶν ἀποφαίνουσι, μῦθόν τε ἐπὶ τῷ ἀκρωτηρίῳ ᾄδουσιν, ὡς λέων εἷς οὗτος γένοιτο τῶν ὑποζυγίων ποτὲ τῇ Ῥέᾳ.
ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΣ: Τὰ ἐς τὸν Τυανέα Ἀπολλώνιον (Βιβλίο Δ’ XXXIV 30)
Σύμφωνα με τη μυθολογία, το λεοντόμορφο ακρωτήριο ήταν το απολιθωμένο λιοντάρι του άρματος της Ρεας. Ετυμολογικά, το σημερινό όνομα Λέντας προφανώς προέρχεται από το λέοντας.
Υπάρχουν πολλές αναφορές για τη Λεβήνα στους αρχαίους
συγγραφείς όπως στον Παυσανία, το Στράβωνα ,και τον Φλάβιο Φιλόστρατο
που αναφέρει ότι στο περίφημο Ασκληπιείο της Λεβήνας συνέρρεαν ακόμη και
Λίβυοι κατά την αρχαιότητα
.. και ἀνελθὼν οὖν καὶ
τοῖς θεολογουμένοις ἐντυχὼν ἐπορεύθη καὶ ἐς τὸ
ἱερὸν τὸ Λεβηναῖον· ἔστι δὲ Ἀσκληπιοῦ καὶ ὥσπερ
ἡ Ἀσία ἐς τὸ Πέργαμον,
οὕτως ἐς τὸ ἱερὸν τοῦτο
ξυνεφοίτα ἡ Κρήτη, πολλοὶ δὲ καὶ Λιβύων ἐς
αὐτὸ
περαιοῦνται
Μάλιστα ο Φιλόστρατος γράφει ότι κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Απολλώνιου του Τυανέα (βλ. εικόνα του Απολλωνίου στο εξώφυλλο) στο Λεβήναιον ιερό(46 ή 63 μΧ), συνέβη ένας καταστροφικός σεισμός:
σεισμὸς ἀθρόως τῇ Κρήτῃ προσέβαλε, βροντὴ δὲ οὐκ ἐκ νε-
φῶν, ἀλλ’ ἐκ τῆς γῆς ὑπήχησεν, ἡ θάλαττα δὲ ὑπε-
νόστησε στάδια ἴσως ἑπτά. καὶ οἱ μὲν πολλοὶ ἔδει-
4.34.40
σαν, μὴ τὸ πέλαγος ὑποχωρῆσαν ἐπισπάσηται τὸ
ἱερὸν καὶ ἀπενεχθῶσιν, ὁ δὲ Ἀπολλώνιος “θαρσεῖτε”,
ἔφη “ἡ γὰρ θάλαττα γῆν ἔτεκε”
Ο Δρ Μηνάς Τσικριτσής μας επιβεβαιώνει με ιστορικές πηγές πως ο Απολλώνιος πολύ σωστά είχε προβλέψει πως η θάλασσα γέννησε νησιά μετά απο αυτόν τον σεισμό ανάμεσα στην Σαντορίνη και την Κρήτη. (κάτι που ως πληροφορία δεν θα μπορούσε να γνωρίζει ο Απολλώνιος ο Τυανέας εφ’ όσων βρισκόταν στα Νότια παράλια της Κρήτης την στιγμή του σεισμού και μάλιστα στην αρχαία Λεβήνα). Όμως οι πηγές αναφέρουν πως ναυτικοί που επισκέφτηκαν μετά απο λίγες μέρες την Λεβήνα είδαν τα νησιά αυτά.
Μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, το Ασκληπιείο της Λεβήνας εγκαταλείφθηκε και σιγά-σιγά με το χρόνο ερημώθηκε.
Τμήματα από το ναό, χρησιμοποιήθηκαν ως δομικά υλικά στην κατασκευή παλαιοχριστιανικής βασιλικής .
Κατά τη βυζαντινή περίοδο (9ος αι.) υπήρχε κάποιος μικρός οικισμός και μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική. Στον 14ο αιώνα χτίστηκε η μικρή βυζαντινή εκκλησία του Aγίου Iωάννη που υπάρχει και σήμερα.
Το Ασκληπιείο της Λεβήνας ήταν στην μέγιστη ακμή του κατά την αυτοκρατορική ρωμαϊκή περίοδο. Ο ναός ήταν προσανατολισμένος στα ανατολικά. Οι τοίχοι του σηκού, χτισμένοι με πήλινες πλίνθους και επένδυση από άσπρο μάρμαρο, σώζονται σε ύψος 3.40μ. Στο εσωτερικό του ναού, στα δυτικά, σώζονται σε ύψος 4.70μ. δύο μαρμάρινοι κίονες. Κατά μήκος του Δ τοίχου, μεταξύ των κιόνων,υπάρχει ένα μαρμάρινο πόδιο, που πιθανώς αποτελούσε τη βάση λατρευτικών αγαλμάτων του Ασκληπιού και της Υγείας Σώτειρας.
Στο Ν τμήμα της στοάς, κάτω από το δάπεδό της, ανασκάφηκε ένα αρχαιότερο μνημείο, ο «θησαυρός», το οποίο χρονολογείται στον 3ο αιώνα ΠΚΕ.. Tο δάπεδό του καλύπτεται με ψηφιδωτά από μαύρες και κόκκινες ψηφίδες. Το μωσαϊκό φέρει παράσταση αλογόμορφου ΤΡΙΤΩΝΑ στο κέντρο, που τον περιβάλλουν στις τέσσερις πλευρές ζώνες με συνεχείς σπείρες. Στο χώρο βρέθηκαν δύο τμήματα μαρμάρινης επιγραφής των υστεροελληνιστικών χρόνων που αναφέρει την αφιέρωση του θησαυρού από τους Γορτυνίους στον Ασκληπιό. Κάτω από αυτές βρέθηκε το άνοιγμα του στομίου του θησαυρού, ο οποίος όμως ήταν συλημένος ήδη από τα Ρωμαϊκά ή Βυζαντινά χρόνια.
Η ανάπτυξη της περιοχής στην αρχαιότητα, ήταν στενά συνδεδεμένη με το ιερό του Ασκληπιού της αρχαίας πόλης της Λεβήνας, που λειτούργησε αδιάλειπτα επί πολλούς αιώνες. Τα Ασκληπιεία ήταν χώροι λατρείας του Ασκληπιού, αλλά και άσκησης της ιατρικής τέχνης και εμφάνιζαν πολλές ομοιότητες με τα σύγχρονα κέντρα υγείας και νοσοκομεία.
Στα Ασκληπιεία γινόταν τόσο θεουργική όσο και επιστημονική ιατρική, σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής.
Η θεουργική ιατρική, πέρα από τα άλλα τελετουργικά, περιλάμβανε και την εγκοίμηση. Η εγκοίμηση, ήταν η παραμονή των ασθενών σε ειδικό χώρο, κάτω από το άγαλμα του Ασκληπιού, για να λάβουν τις απαραίτητες θεραπείες, ως συνταγές , από τον Θεό, υπό τη μορφή ονείρου κατά τη διάρκεια του ύπνου. Οι συνταγές αυτές συνιστούσαν τα λεγόμενα ιάματα.
Τα ιάματα ήταν επιγραφές που αφιέρωναν οι ίδιοι οι ασθενείς στο Ασκληπιείο σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την ίαση τους.
Οι τρόποι θεραπείας στο Ασκληπιείο της Λεβήνας περιλάμβαναν θεουργικές πρακτικές, θεραπείες με χορήγηση φάρμακων και βοτάνων αλλά και χειρουργικές πράξεις.
Οι ανασκαφές στο Λέντα αποκάλυψαν, ανάμεσα στα ερείπια του ιερού, θραύσματα επιγραφών που αποτελούσαν τα ιάματα και που γράφηκαν ανάμεσα στον 2ο και στον 1ο αιώνα ΠΚΕ. Η Επίδαυρος και η Λεβήνα στον Ελλαδικό χώρο μαζί με την Τιβερίνα στη Ρώμη, είναι οι μοναδικές περιοχές με ιάματα. Οι επιγραφές της Λεβήνας περιέχονται και αναλύονται στο κλασικό σύγγραμμα των Κρητικών επιγραφών της Μαργαρίτας Γκουαρντούτσι. Στα ιάματα περιγράφονται οδηγίες για θεραπείες που έδιδε ο θεός σε όνειρο κατά την εγκοίμηση των ασθενών.
Το ίαμα του Πόπλιου Γράνιου Ρούφου
Ένα από τα ιάματα της Λεβήνας -που βρίσκονται στο βιβλίο της Γκουαρτούτσι ήταν το ίαμα του Πόπλιου Γράνιου Ρούφου- χρήζει ιδιαίτερης μνείας επειδή συνδυάζε την επίστημονική ιατρική της εποχής και τη θεουργική ιατρική.
Το κείμενο του ιάματος έχει ως ακολούθως
Ἀσκληπιῶ[ι] Πόπλιος Γράνιος [Ῥοῦφος] κατ’ ἐπιταγήν. ἐκ διετίας βήσσοντά με ἀδιαλείπτως, ὥστε σάρκας ἐνπύους καὶ ᾑμαγμένας δι’ ὅλης ἡμέρας ἀποβάλλειν, ὁ θεὸς ἐπεδέξατο θεραπεῦσαι. ἔδωκεν εὔζωμον νήστη τρώγειν, εἶτα πεπερᾶτον Ἰταλικὸν πείνειν, πάλιν ἄμυλον διὰ θερμοῦ ὕδατος, εἶτα κονίαν ἀπὸ τῆς ἱερᾶς σποδοῦ καὶ τοῦ ἱεροῦ ὕδατος, εἶτα ᾠὸν καὶ ῥητείνην, πάλιν πίσσαν ὑγράν, εἶτα εἴρην μετὰ μέλιτος, εἶτα μῆλον Κυδώνιον καὶ π̣ε̣π̣λίδα συνεψήσαντα τὸ μὲν χύμα πείνειν τὸ δὲ μῆλον τρώγειν, εἶτα τρώγειν σῦκα μετὰ σποδοῦ ἱερᾶς τῆς ἐκ τοῦ βωμοῦ ὅπου θύουσι τῷ θεῷ.
Το ιστορικό του ασθενούς, με βάση το παραπάνω ίαμα, συνοψίζεται ως εξής: O ασθενής, Πόπλιος Γράνιος Ρούφος, από διετία έβηχε συνεχώς και απέβαλλε πυώδη και αιμόφυρτα πτύελα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Η θεραπεία που δόθηκε από τον θεό ήταν
..,έδωσε εντολή να τρώγει εύζωμο (ρόκα) μετά από νηστεία, έπειτα να πίνει πιπεράτο ιταλικό κρασί και πάλι λεπτό άμυλο (αλεύρι) διαλυμένο σε θερμό νερό και κατόπιν σκόνη από την ιερή στάχτη διαλυμένη μέσα στο ιερό νερό, αυγό και ρετσίνι από πεύκο και στη συνέχεια ίριδα με μέλι και μετά το ψήσιμο κυδωνιού και ανδράχνης (αντράκλα ή γλιστρίδα) να πιει το χυμό και να φάει το κυδώνι και τέλος να φάει σύκα με ιερή στάχτη από το βωμό που θυσιάζουν στον θεό…
Ο πρώτος που σχολίασε την επιγραφή ιατρικά στο Η’ κρητολογικό συνέδριο ήταν ο αείμνηστος γιατρός και σπουδαίος μελετητής της αρχαίας ιατρικής Μανώλης Δετοράκης ο οποίος την απέδωσε σε σπηλαιώδη φυματίωση.
Ο καθηγητής της Πνευμονολογίας Νικόλαος Τζανάκης, διευθυντής πνευμονολογικής κλινικής ΠΑΓΝΗ και καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης σε μελέτη που παρουσιάστηκε στο 2ο διεπιστημονικό συνέδριο «Εν Γορτύνη και Αρκαδία εγένετο…» υποστήριξε ότι όλες οι νόσοι που προκαλούν βρογχεκτασίας μπορεί να δώσουν τέτοια εικόνα και μια από αυτές πιθανότατα είναι και η φυματίωση
Στην ίδια μελέτη οι επιστήμονες που συμμετείχαν ερεύνησαν αν τα συστατικά που περιγράφονται είχαν σχέση με την ιατρική της εποχής και αν σύμφωνα με τη συγχρονη ιατρική αν κάποια από τα συστατικά της θεραπείας είχαν αποτέλεσμα. Με έκπληξη διεπίστωσαν ότι χωρίς υπερβολή θα μπορούσε να γίνει η συγγραφή ενός ολόκληρου τόμου αν γινόνταν εκτενής ανάλυση της έρευνας.
ERUCA SATIVA – ΡΟΚΑ
Για το μεν φυτό εύζωμον που είναι γνωστό στην Κρήτη ως ρόκα, ο Γαληνός (στο βιβλίο περί στήθους ανθρώπου) το προτείνει σε περιπτώσεις με έντονα συμπτώματα από το αναπνευστικό τα οποία όπως αναφέρει, καταπραΰνει άμεσα. Η ρόκα επίσης είναι ένα φυτό με ποικίλες φαρμακευτικές ιδιότητες που πρόσφατα (την τελευταία δεκαετία) ερευνώνται συστηματικά. Επίσης χρησιμοποιήθηκε και ως συρμαϊστικό κατά τον Παυλο τον Αιγινήτη.
EUPHORBIA PEPLIS – ΠΕΠΛΙΣ, ΑΝΔΡΑΧΝΗ, ΓΛΥΣΤΡΙΔΑ
Η πεπλίς ή ανδράχνη ή γλυστρίδα είναι ένα εκπληκτικό βότανο με ποικίλες φαρμακολογικές ιδιότητες, οι οποίες βέβαια δεν μπορούν να αναλυθούν εδώ. Πρόσφατες μελέτες (2004)., έδειξαν ότι το εκχύλισμα του βοτάνου, μπορεί να προκαλέσει βρογχοδιαστολή, ισοδύναμη της θεοφυλλίνης και να βελτιώσει τη διέλευση του αέρα στους πνεύμονες. Ο Παύλος ο Αιγινήτης τη χρησιμοποιούσε σε αιμοπτύσεις, αλλά και σε γυναικολογικές αιμορραγίες ως αιμοστατικό. Η αιμοστατική δράση της ανδράχνης σε γυναικολογικές αιμορραγίες επιβεβαιώθηκε σχετικά πρόσφατα (2009).
IRIS UNGUICULARIS – ΙΡΙΣ Η ΟΝΥΧΩΔΗΣ
Η ίριδα επίσης μαζί με το μέλι είναι ένας συνδυασμός που στη φαρμακολογία του Διοσκουρίδη προτείνεται για το βήχα και ως αποχρεμπτικό για την αποβολή πτυέλων. Το 2003 αποδείχθηκε ότι το ρίζωμα της ίριδας περιέχει εννέα ισοφλαβονοειδή (βιολογικά ενεργείς φαινολικές ενώσεις) με ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση.
Το μέλι επίσης αποδείχθηκε σε προσφατες μελέτες (2013) ότι είναι ένα από τα καλύτερα αντιβηχικά φαρμακα.
Tέλος τα σύκα αποτελούν μια εξαιρετική τροφή για την υγεία του σώματος, σύμφωνα με μελέτη που έγινε στην Αργεντινή (2014). Τα σύκα περιέχουν βιταμίνες, μέταλλα, φλαβονοειδή, ανθοκυανίνες και άλλες πολυφαινολικές ουσίες με ισχυρή αντιοξειδωτική και προστατευτική δράση. Η περιεκτικότητα μάλιστα στα σύκα είναι μεγαλύτερη από εκείνη του του κρασιού και του τσαγιού.
Από τα παραπάνω συνάγεται, ότι στα ιάματα εφαρμόζεται η επιστημονική ιατρική της εποχής, που δικαιώνεται απόλυτα από τη σύγχρονη επιστημονική έρευνα.
Πέρα όμως από τα βότανα που χρησιμοποιούσαν στο Ασκληπιείο της Λεβήνας, βρέθηκαν και επιγραφές που αναφέρονται σε χειρουργικές θεραπείες, όπως η παρακάτω:
Δήμανδρον Καλάβιος Γορτύνιον ισ[χι]-[α]λγικόν γενόμενον προσέταξε απο[μο]λέν ες Λεβήναν ότι θεραπεύσειν, αί[ψα]δ’ εύθόντα εταμε καθ’ ύπνον χυγιής ε[γέ] νετο
ΑΠΟΔΟΣΗ:
Ό Καλάβιος (Ασκληπιός ) πρόσταξε τον Δήμανδρο, Γορτύνιο, πού έπασχε από ισχιαλγία, να έρθει στη Λεβήνα, γιατί θα τον φρόντιζε. Και μόλις ήρθε, τον έκοψε ενώ κοιμόταν και γιατρεύτηκε.
(Εικόνα Επιγραφή με χειρουργική ανακούφιση της ισχυαλγίας του Δήμανδρου)
Η παραπάνω μέθοδος ουσιαστικά είναι η πανάρχαια μέθοδος για την αντιμετώπιση της ισχιαλγίας, με μικρές τομές στο δέρμα των περιοχών του σώματος που εμφανίζουν ισχυρό πόνο. Η παραπάνω τεχνική εφαρμόσθηκε επί αιώνες στην Κρητική ύπαιθρο. Η μέθοδος αυτή είναι ουσιαστικά ανάλογη του βελονισμού, όπου ένα αδύναμο ερέθισμα άλγους στα κατάλληλα σημεία αποκλείει τη διέλευση ενός πολύ επώδυνου ερεθίσματος προς τον εγκέφαλο.
Εύλογα όμως δημιουργείται το ερώτημα αν είχαν κάποιο αποτέλεσμα και οι θεουργικές θεραπείες που χρησιμοποιούνταν από τους ιερείς- ιατρούς; Οι απόψεις του Νομπελίστα το 1912 χειρουργού Αλέξη Καρέλ για τις μυστηριακές θεραπείες είναι ότι κάποιες φορές είναι πολύ αποτελεσμάτικές ακόμη και σε δυσίατα νοσήματα και ότι θα πρέπει να γίνει έρευνα για το πως λειτουργεί ο οργανισμός σε τέτοιες περιπτώσεις έχοντας βιώσει και επιβεβαιώσει ο ίδιος τέτοια θεραπεία στη Λούρδη για την οποία μάλιστα έγραψε το βιβλίο «Επιστήμη και θαύμα» με το ψευδώνυμο Λερράκ (αναστρέφοντας το όνομα του) . Επίσης τις απόψεις αυτές τις αναφέρει με επιστημονικό τρόπο στο περίφημο σύγραμμα του «Ο άνθρωπος αυτός ο άγνωστος»
Για την αποτελεσματικότητα των θεουργικών θεραπειών, η δράση τους αποδόθηκε από τον Άρθουρ Σαπίρο (Arthur Shapiro) ένα διακεκριμένο Αμερικανό ψυχίατρο, στο ότι λειτουργούν ως πανίσχυρα εικονικά φάρμακα μετά από την κατάλληλη ψυχολογική προετοιμασία που υφίσταντο οι ασθενείς. Μάλιστα εκδόθηκε ένα βιβλίο του με τις έρευνες του δυο χρόνια μετά τον θάνατο του με τον τίτλο “Το πανίσχυρο εικόνικό φάρμακο από τον αρχαίο ιερέα έως τη σύγχρονη ιατρική»(“ The Powerful Placebo: From Ancient Priest to Modern Physician”)
Σε δύο σύγχρονες πανεπιστημιακές μελέτες με νευροαπεικόνιση επιβεβαιώνεται η επίδραση του διαλογισμού και της ενατένισης όπως και των εικονικών φαρμάκων σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα και την αντίληψη του πόνου. Τέτοιες περιοχές ήταν η γωνιώδης έλικα, ο θάλαμος, η νήσος και ο δευτερογενής σωματοαισθητικός φλοιός.
Πιθανώς και το περίφημο ιαματικό νερό της Λεβήνας αλλά και η στάχτη του βωμού να λειτουργούσαν ως πανίσχυρα εικονικά φάρμακα ‘όπως και η παρουσία των ιερέων ιατρών στο μισοσκόταδο κατά την εγκοίμηση. Πάντως το περίφημο νερό της πηγής του Λέντα είχε εξαιρετική γεύση και ήταν ελαφρά αλκαλικό σε μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσαλονίκης από τον Καθηγητη της Φαρμακευτικής Χημείας & Φαρμακογνωσίας Μακρή τη δεκαετία του 1950. Αυτή η μελέτη εξήγησε την αποτελεσματικότα του σε νοσήματα του πεπτικού , όπως γνώριζαν επί αιώνες οι κάτοικοι της περιοχής που το χρησιμοποιούσαν . Το νερό όμως αυτό δυστυχώς δεν τρέχει σήμερα στον αρχαίο χώρο. Για τήν ύδρευση του Λεβηναίου οί αρχαίοι χρησιμοποιούσαν το νερό τής πηγής πού είναι γνωστή και σήμερα με το όνομα «Κεφαλόβρυσο». Ή μεταφορά γινόταν με λιθόκτιστο αγωγό από μια απόσταση περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων, σε ευθεία γραμμή.
Η εικόνα που δείχνει σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος είναι ερημιάς και εγκατάληψης. Οι καταστροφές επί αιώνες που προκάλεσαν οι κατακτητές, όπως την κατοχή οι Γερμανοί, οι καταπατητές ,οι περιηγητές και οι αρχαιοκάπηλοι, συνεχίστηκε με την εγκατάλειψη της περιοχής από το επίσημο κράτος, παρά τις εξαγγελίες προπολεμικά για την ανάδειξη της περιοχής ως Λουτρόπολεως γιατο περίφημο ιαματικό νερό της.
Οι αρμόδιες υπηρεσίες θα πρέπει να δείξουν τον πρέποντα σεβασμό και να προστατεύσουν τον ιστορικά σπουδαιότατο ιερό χώρο, και το περίφημο ιαματικό νερό του, να ξανακυλήσει και να αναζωογονήσει την περιοχή.
