ΕΡΕΥΝΑ: ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ ΚΟΣΜΑΔΑΚΗ ΖΩΓΡΑΦΑΚΗ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΑΔΡΙΑΝΟΣ ΜΠΕΖΟΥΓΛΩΦ
Ὕστερα ἀπό αὐτή τή γενική θεώριση τοῦ θέματος, θα προχωρήσωμε σέ μία ἕρευνα-ἀνάλυση, πού ἀφορᾶ τήν ἰδιότυπη ἐπιγραφή πού βρίσκεται στό χωρίο Αγ. Θωμάς, τήν ἀφειρωμένη στίς χθόνιες Θεότητες, πού ἐπιβεβαιώνει τά ὅσα προαναφέρθηκαν καί φέρνει στό φώς σημαντικές πτυχές τῆς ξεχασμένης ἱερῆς ἱστορίας τοῦ τόπου αὐτοῦ.
Θά ἀρχίσουμε μέ τήν ἔρευνα πού σχετίζεται μέ ἕνα χαρακτηριστικό τμῆμα τῆς ἐπιγραφῆς: ”Λαρκία Ἄρτεμις”. Ἐδῶ τό ὄνομα τῆς Ἀρτέμιδος καταγράφεται μέ μιά ἰδιότυπη ὀρθογραφία: ”ΑΡΤΕΜΕΙΣ” καί ὄχι ”ΑΡΤΕΜΙΣ” πού εἶναι ἡ καθιερωμένη ὀρθογραφία, ἐπίσης τό: ”ΛΑΡΚΙΑ ΑΡΤΕΜΕΙΣ” δεν καταγράφεται σέ καμμιά ἐπιγραφή ἤ κείμενο, τουλάχι-στον γνωστό· τό βρίσουμε μόνο σ’ ἕνα μοναδικό καί μυστικιστικό βιβλίο μέ τόν τίτλο: ”HYPNEROTOMACHIA POLIPHILI”
Επάνω αριστερά η επιγραφή στον Αγ. Θωμά και δεξιά η ξυλογραφία απο την Υπνερωτομαχία του Πολύφιλου.
Τό βιβλίο αὐτό ἐκδόθηκε τό 1499 στήν Βενετία ἀπό τόν Aldus Manutio, ὁ ἀρχικός τίτλος τοῦ ἔργου εἶναι:
HYPNEROTOMACHIA POLIPHILI, VBI HV
MANA OMNIA NON NISISOMNIVM
ESSE DOCET. ATQVE OBITER
PLVRIMA SCITV SANE
QVAM DIGNA COM
MEMORAT.
* * *
* *
*
που στα Ελληνικά μεταφράζεται ελεύθερα ως:
ΥΠΝΕΡΩΤΟΜΑΧΙΑ ΠΟΛΥΦΙΛΟΥ, ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΦΑΝΕΡΩΝΕΤΑΙ
ΠΩΣ ΟΛΕΣ ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑ ΟΝΕΙΡΑ, ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ
ΑΛΛΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΑΞΙΑ
ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ
ΜΝΗΜΗΣ.
* * *
* *
*
Δέν διευκρινίζεται ποιός εἶναι ὁ συγγραφέας τοῦ ἔργου ὅμως βάσει τῆς ἀκροστοιχίδας πού ἀποτελεῖται ἀπό τό πρώτο γράμμα κάθε κεφα-λαίου, στήν πρώτη ἰταλική ἔκδοση, σχηματίζεται ἡ φράση: ”POLIAM FRATER FRANCISCUS COLUMNA PERAMAVIT” καί μεταφράζεται: ”Ὁ ἀδελφός Φραντσέσκο Κολόννα ἀγαποῦσε βαθειά τήν Πόλια”. Ἔτσι βγαίνει τό συμπέρασμα ὅτι ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου ἦταν ο Φραν-τσέσκο Κολόννα, ἕνας Δομινικανός μοναχός πού ἔζησε τόν 15ο-16ο αἰώνα. Τό Τάγμα τῶν Δομινικανῶν ἤ Τάγμα τοῦ Ἁγίου Δομίνικου εἶναι ἕνα θρησκευτικό τάγμα μοναχῶν πού ἱδρύθηκε ἀπό τόν ἴδιο τόν Ἅγιο Δομίνικο τό 1215.
Οἱ Δομινικανοί μοναχοί ἀκολουθοῦσαν τόν Θωμά τόν Ἀκινάτη καί εξ’ αὐτοῦ ὀνομαζόταν και Θωμιστές· ἐπίσης εἶναι ἀξιοπρόσεκτο τό γεγο-νός ὅτι ἐκτιμοῦσαν (καί ἐκτιμοῦν) ἰδιαίτερα τήν γνώση, ἀσχολήθηκαν μέ τά γράμματα καί τίς ἐπιστήμες καί πολλοί διακρίθηκαν ἰδιαίτερα καταλαμβάνοντας σημαντικές θέσεις τόσο στην Ἐκκλησία ὅσο καί σέ Πανεπιστήμια, πολλοί ὑπῆρξαν καί ἀρχιτέκτονες, ζωγράφοι και γλύπτες.
Ἡ ”HYPNEROTOMACHIA POLIPHILI” εἶναι ἕνα βιβλίο μοναδικό στό εἶδος του. Ἡ ἀνάλυση τοῦ περιεχομένου του δέν εἶναι στούς σκοπούς αὐτοῦ τοῦ κειμένου, ἐδῶ θά ἀσχοληθῶμε μόνο μέ τά σημεία τοῦ βιβλίου πού σχετίζονται μέ τήν ἐρευνα τῆς ἐπιγραφῆς στόν Αγ. Θωμά, ὅμως θά ἀναφέρουμε ἐνδεικτικά ὀρισμένες ἀπόψεις ἀξιόλογων ἐρευνητῶν τοῦ μυστικιστικοῦ αὐτοῦ ἔργου:
Ὁ Κάρλ Γιούνγκ τό χαρακτήρισε ὡς ἀλχημική πραγματεία, ἀπό τήν ὁπτική γωνικά τῆς ἀναλυτικῆς ψυχολογίας.
Λίντα Φίρτζ-Ντειβίντ (Linda Fierz-David) καί ἡ Μαίρη Χόττιγκερ (Mary Hottinger) στό βιβλίο τους ”The Dream of Poliphilo” ἀναλύουν τόν συμβολισμό τῆς ἐρωτικῆς σύνδεσης τοῦ Πολύφιλου μέ τήν ἀγαπημένη του Πολία.
(βλ. καί βιβλιογραφία ὅπου ἀναφέρονται καί ἄλλες ἐργασίες).
Ἡ ”Ὑπνερωτομαχία” ἔχει θεωρηθεῖ ὡς μυστική ἀλληγορία. Ὁ πρωταγωνιστής παρουσιάζεται νά ἀναζητᾶ τήν γνώση μέσω μιᾶς σειρᾶς ἀποκαλύψεων καί μυήσεων. Στό τέλος τοῦ δοκιμίου παρατείθεται μικρό βιογραφικό σημείωμα τοῦ συγγραφέα καί συνοπτική περιγραφή τῆς ἱστορίας, ὥστε ὁ ἀναγνώστης νά μπορέσει νά σχηματίσει μιά γενική ἄποψη καί νά κατανοήσει ὅτι πρόκειται γιά ἕνα αλληγορικό ἔργο πού πραγματεύεται τήν ἀναζήτηση (ὁ Πολύφιλος εἶναι, κατά μία γενική θεώρηση, ο πολύπλευρος Νούς καί ἡ Πόλια, ἡ πολλαπλή γνώση) τῆς ἀπώτατης γνώσης πού τά μεγάλα μυστήρια τῆς ἀρχαιότητας εἶχαν τήν ἀποστολή νά διδάξουν σέ ὅσους θά ἦταν ἄξιοι νά μυηθοῦν. Ἡ ”Ὑπνερωτομαχία Πολύφιλου” εἶναι ἕνα ἑρμητικό Liber, ἴσως τό πιό ἰδιαίτερο ἑρμητικό καί Μυητικό βιβλίο.
Θά συνεχίσω τώρα τήν ἔρευνα, τήν σχετική μέ τήν πινακίδα, μέ τό ἐπόμενο τμήμα τῆς ἐπιγραφῆς πού ταυτίζεται μέ το προαναφερόμενο βιβλίο:
”ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ”. Παρουσιάζεται ἐδῶ μιά ἄλλη ξυλογραφία τῆς ”Ὑπνερωτομαχίας” πού εἶναι ἀφιερωμένη στούς Θεούς καί τίς Θεές πού σχετίζονται μέ τά Ἐλευσίνια και γενικά μέ τά χθόνια μυστήρια καί περιέχει ἀκριβῶς τήν ἴδια φράση: ”ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ”. Αὐτά τά στοιχεῖα, δηλαδή τά δύο τμήματα τῆς ἐπιγραφῆς στόν Αγ. Θωμά καί ἡ ταύτησή τους μέ τμήματα τῶν ἐπιγραφῶν τῶν ξυλογραφιῶν (σχετικοῦ περιεχο-μένου εἶναι ἀφιερώματα, ἐκτός τῶν ἄλλων, καί στή Δήμητρα καί τήν Ἀρτέμιδα, καί πρέπει νά ἐπισημανθεί ὅτι ἡ Ἄρτεμις σχετίζεται μέ τά Ἐλευσίνια μυστήρια· ὅπως εἶναι γνωστό, ὡς Ἑκάτη συνοδεύει τήν Περσεφόνη ἀπό τόν Ἄδη στήν μητέρα της Δήμητρα. Θά γίνει ἀναφορά σ’ αὐτό καί στήν συνέχεια) ὀδηγοῦν στό συμπέρασμα ὅτι ἡ ἐπιγραφή στόν Αγ. Θωμά ἐκπέμπει την κουλτούρα καί τήν ἐπιγραφική μανιέρα τῶν μυστικιστῶν πού ἀναδύεται καί μέσα ἀπό τό Ἑρμητικό βιβλίο ”Ὑπνερωτομαχία Πολύφιλου”. Θά ἀναλυθεῖ τώρα ὡς ἕνα βαθμό καί τό ”ΛΑΡΚΙΑ” πού εἶναι γραμμένο στήν πινακίδα στόν Αγ. Θωμά καί το ”LARKIA” πού εἶναι γραμμένο στήν ξυλογραφία τοῦ βιβλίου. Ὁ Μαρτέν Φουρνό πού ἔχει κάνει ἰδιαίτερη μελέτη πάνω στίς ξυλογραφίες του βιβλίου (καί πού ἀναφέρεται σέ μελέτες τοῦ Alberti καί Annio, πού ἔχουν μελετήσει κείμενα τῶν μυστικιστῶν καί Ἀλχημιστῶν) στό δοκίμιό του (βλ. βιβλιογραφία) ἀναφέρει ὅτι ἡ λέξις εἶναι Ἐτρουσκική. Φαίνεται νά εἶναι προσωνύμιο τῆς Ἀρτέμιδος, καί ἐξηγεῖ ὅτι στό βιβλίο ”Ὑπνερωτομαχία τοῦ Πολύφιλου” ἔχουν χρησιμοποιηθεῖ γράμματα καί λέξεις ἀπό τήν Ἑλληνική, τήν Λατινική, τήν Ἰταλική, τή Ἐβραϊκή καί τήν Ἐτρουσκική γλώσσα πού γενικά δέν ἦταν καί ἐντελῶς κατανοητή.
Πρέπει νά προστεθεί ὅτι στό Λατινοελληνικό Λεξικό τοῦ Ἐρρίκου Οὐλέριχαν (βλ. βιβλιογραφία) ἀναφέρεται: Lar (Lars)= τιμητική προσηγορία στούς Ἐτρούσκους.
Ἐπίσης ὁ Φουρνό ἐντοπίζει τό λατινικό L στήν λέξη ”LARKIA” καί λέει ὅτι δέν μπορεῖ νά θεωρηθεί λάθος ἀλλά ἕνα σημάδι, κάποια ἔνδειξη πού δηλώνει κάτι. Ἵσως νά θέλει νά δηλώση ὅτι ἡ λέξη δέν εἶναι Ἑλληνική. Στήν πινακίδα ὅμως στόν Αγ. Θωμά τό ὅνομα εἶναι γραμμένο μέ Ἑλληνικό ”Λ”, ἴσως (θά τολμήσω νά κάνω μία ὑπόθεση) γιά νά διευκολύνει τήν ἀνάγνωση ἀπό τούς Ἕλληνες πού οἱ περισσότεροι δέν γνώριζαν τα λατινικά γράμματα.
Μέ βάση τά προηγούμενα, γίνεται φανερό ὅτι ή ”ΛΑΡΚΙΑ ΑΡΤΕΜΕΙΣ” δέν ἦταν μία ρωμαία μέ τό ὅνομα Ἄρτεμις (θά ἔπρεπε, ἄλλωστε, νά ὀνομάζεται Ντιάνα, μέ τό ρωμαϊκό ὅνομα τῆς Ἀρτέμιδος) κάποιας οἰκογένειας ”Λαρκιδῶν” (Δέν εἶναι γνωστή καμμία τέτοια οἰκογένεια) πού μέ δικά της ἔξοδα ἀφιέρωσε καί τοποθέτησε τήν ἐπιγραφή, ὅπως γενικά ἑρμηνεύεται το ”ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ”. Τό ”ΛΑΡΚΙΑ” εἶναι προσωνύμιο Ἐτρουσκικό, ἐπίσης τό ”ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ” εἶναι γραμμένο στήν ἄλλη σχετική ἐπιγραφή τῆς Ὑπνερωτομαχίας (βλ. προηγούμενη) καί φυσικά δέν σημαίνει ὅτι μέ δικά της ἔξοδα ἡ Θεά Δήμητρα ἀφιέρωσε τήν ἐπιτύμβια ἐπιγραφή, κάτι ἄλλο δηλώνει καί σ’ αὐτό θά γίνει ἀναφορά στήν συνέχεια.
Θά παρατεθοῦν τώρα ὀρισμένα ἱστορικά στοιχεῖα πού θά βοηθήσουν στήν ἔρευνα. Ἡ ”Ὑπνερωτομαχία τοῦ Πολύφιλου” ἐκδόθηκε στήν Βενετία τό 1499 μ.μ. (ὅπως προαναφέρθηκε). Τήν ἴδια περίπου ἐποχή στήν Κρήτη, στήν εὐρύτερη περιοχή πού περιλαμβάνει καί τόν Αγ. Θωμά, τό 1500 μ.μ. ἡ Μονή Βαρσαμονέρου, πού ἰδρύθηκε ἀπό καθο-λικούς μοναχούς ἀπό τήν Βενετία, ἄρχισε νά παρακμάζει καί τότε ἤκμασε ἡ Μονή Βροντισίου. Ἡ Μονή Βροντισίου ὑπάγεται στό Ζαρό, βρίσκεται στήν ἐπαρχία Καινουρίου, ἀνάμεσα στά χωριά Ζαρός καί Βορίζα. Ὑπάρχει δίκλιτος ναός ἀφιερωμένος στόν Ἅγιο Ἀντώνιο καί στήν Αναψηλάφηση του Ἀποστόλου Θωμά. Ὑπῆρξε Μετόχιο τῆς Μονῆς Βαρσαμονέρου. Μετόχιο τῆς Μονῆς Βροντισίου, ὑπῆρξε ὁ Ναός τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου στό χωριό Αγ. Θωμάς. Στό σημεῖο αὐτό, θά γίνει μία παρατήρηση πού σχετίζεται μέ τό ὄνομα τοῦ χωριοῦ. Ὅπως εἶναι φανερό, τήν ἐποχή ἐκείνη, ἡ παρουσία τῶν Βενετῶν μοναχῶν ἦταν πολύ ἔντονη στόν χῶρο αὐτό. Ὑπάρχει πιθανότητα νά ἦταν Δομινικανοί μοναχοί (οἱ ὁποίοι ἐπονομαζόταν καί Θωμιστές, βλ. προηγούμενη) σοβαρή ἔνδειξη εἶναι τό γεγονός ὅτι καί τά δύο μοναστήρια πού προαναφέρθηκαν εἶχαν (καί ἔχουν) ἐκκλησία ἀφιερωμένη στόν Αγ. Θωμά καί μάλιστα τό χωριό πού ἦταν μετόχι της Μονῆς Βροντισίου ὀνομάστηκε Αγ. Θωμάς. Σοβαρή ἔνδειξη ὅτι τήν ἐποχή ἐκείνη, τό χωριό πῆρε αὐτό τό ὄνομα, γιατί προηγουμένως εἶχε διαφορετικά ὀνόματα. (βλ. προηγούμενα), ἀποτελεῖ τό ὅτι, ὅπως εἶναι γνωστό, στήν διάρκεια τῆς Ἐνετοκρατίας ὁ Ἅγιος Θωμάς ἦταν ἕνα ἀπό τά μεγαλύτερα χωριά τοῦ Μονοφατσίου, καί τό ὅτι τό 1583 ἀναφέρται στήν ἐπιγραφή τοῦ Καστραφύλακα (Κ 100) μέ τό ὄνομα S. Thoma μέ 521 κατοίκους. Μετά ἀπό αὐτή τήν μικρή ἀλλά, χαρακτηριστική ἀναφορά στίς ἐνδείξεις πού ἀφοροῦν στό ὄνομα τοῦ χωριοῦ, θά παρατεθοῦν στοιχεῖα πού ἀποκαλύπτουν τήν παράξενη σχέση τῆς ἐπιγραφῆς στόν Αγ. Θωμά καί τοῦ μυστικιστικού βιβλίου ”Ὑπνερωτομαχία Πολύφιλου”. Τό 1477 ὁ Φαντσέσκο Κολόννα ἐξορίζεται ἀπό τήν Βενετία (βλ. Βιογραφικό σημεί-ωμα). Δέν ὑπάρχουν στοιχεία γιά τήν παρουσία του τά ἔτη 1477-1481 ἀλλά καί γιά τά μετέπειτα ἔτη πού μόνο περιστασιακά ἐμφανίζεται, ὅμως ἀπό το 1493 ἡ παρουσία του στό Ἐνετικό μοναστήρι S.S. Giovanni e Paolo ἔχει ἐξακριβωθεῖ καί τό 1499 παρουσιάζεται τό περίφημο βιβλίο ἀπό τόν Aldo Manuzio.
Τά προηγούμενα, ὀδηγοῦν σέ μία ὑπόθεση ὅτι πιθανῶς ὁ Φραντσέσκο Κολόννα ἀσχολήθηκε μέ τήν συγγραφή ἤ τήν ὀλοκλήρωση τοῦ βιβλίου του κατά τήν περίοδο τῆς ἀπουσίας του ἀπό τήν Βενετία καί ἡ ὑπόθεση αὐτή ἐνισχύεται ἀπό τό ὅτι μέ τήν ἐμφάνισή του στήν δραστήρια ζωή στήν Βενετία (το 1495-1496 εἶναι δήμαρχος τῆς Scuola di San Marco) παρουσιάζεται το βιβλίο ἀπό τόν σημαντικό ἐκδότη Aldo Manuzio.
Ἐπίσης μπορεί νά ὑποτεθεῖ, ὅτι κατά τήν ἀπουσία του ἀπό τήν Βενετία, πραγματοποίησε τά ἐρευνητικά ταξίδια του ὁ συγγραφέας στήν Ἀνατολή καί στόν Ἑλλαδικό χῶρο. Εἶναι λογικό νά ἐπισκέφτηκε καί τήν Κρήτη πού ὑπῆρξε ἕνας ἰδιαίτερος χῶρος μύησης στήν ἀρχαιότητα. Μέ δεδομένο ὅτι ἡ παρουσία τῶν Βενετῶν μοναχῶν ἦταν πολύ ἔντονη ἐκείνη τήν ἐποχή στό νησί, δέν θά ἦταν δύσκολο νά περιοδεύσει σέ διάφορα μέρη πού σχετίζονταν μέ τήν ἀρχαία ἱστορία τῆς Κρήτης καί ἀνάμεσα σ’ αὐτά πρέπει νά ἦταν καί τό σημαντικό ἱερό μέρος πού πῆρε τό ὀνομα Αγ. Θωμάς. Ὁ Φραντσέσκο Κολόννα ἦταν μύστης καί τό βιβλίο του ”Ὑπνερωτομαχία Πολύφιλου” πραγματεύεται μέ ἀλληγορικό τρόπο τήν ἀναζήτηση τῆς ἀπώτατης γνώσης πού ἀποκτούσαν οἱ μυημένοι στά μυστήρια πού ὅταν μεταφέρθηκαν ἀπό τήν Κρήτη (βλ. Ὁμηρικός Ὕμνος στήν Δήμητρα) στήν Ἐλευσίνα ὀνομάστηκαν Ἐλευσίνια. Τά ὅσα ἀναφέρ-θηκαν γιά τήν πιθανή περιοδεία τοῦ συγγραφέα στήν Κρήτη καί στόν Ἑλλαδικό χῶρο γενικότερα, φυσικά εἶναι ὑποθέσεις, τό βέβαιο ὅμως εἶναι ὅτι τό νόημα τοῦ βιβλίου καί οἱ δύο ξυλογραφίες του, συνδέονται μέ τήν ἐπιγραφή στόν Αγ. Θωμά καί αὐτό θά σχολιαστεῖ στήν συνέχεια. Ἡ ἐπιγραφή στόν Αγ. Θωμά τοποθετήθηκε ἀπό κάποιον ἤ κάποιους μέ τόν σκοπό νά διατηρηθεῖ (παρ’ ὅλο πού ὁ τόπος εἶχε ἐκχριστιανιστεῖ) ἡ ἱστορική μνήμη τοῦ ἀρχαίου ἱεροῦ αὐτοῦ χώρου καί νά ἐπισημανθεῖ ὅτι ἐκεῖ ἐτελοῦντο τά μυστήρια τῆς Θεάς Δήμητρας, αὐτό εἶναι βέβαιο. Ἡ τοποθέτηση τῆς πινακίδας πρέπει νά πραγματοποιήθηκε τήν ἐποχή πού οἱ Βενετοί μοναχοί ἐδραστηριοποιούντο στήν περιοχή, γιατί καί τό ”ὕφος” τῆς ἐπιγραφῆς τό φανερώνει, ἀλλά καί τό ὅτι οἱ μοναχοί αὐτοί ἦταν καλλιεργημένοι καί γνώστες τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικής ἱστορίας καί φιλοσοφίας, ἐπίσης ἐκείνη ἡ ἐποχή ἦταν τό λίκνο τῆς Ἀναγέννησης.
Τώρα θά ἐντοπιστεῖ ἡ ἔρευνα στίς 3 ἐπιγραφές (τίς δύο τοῦ βιβλίου ”Ὑπνερωτομαχία” καί τήν μία τοῦ Αγ. Θωμά. Θά σημειωθεῖ ἐδῶ ὅτι οἱ 2 πινακίδες τοῦ βιβλίου, δέν παίζουν κάποιο λειτουργικό ρόλο στήν ἐξέλιξη τῆς ἱστορίας τοῦ βιβλίου, εἶναι ἐπιγραφές <ἀνάμεσα σέ ἄλλες ἐπιγραφές, μνημεία, ἀγάλματα, ἀρχαία κτίρια κ.τ.λ.> πού συνάντησε ὁ πρωταγωνιστής κατά τήν ὀνειρική του περιπλάνηση). Δέν μποροῦμε νά ξέρουμε τό πώς καί κάτω ἀπό ποιές συνθήκες γράφτηκαν αὐτές οἱ ἐπιγραφές, ὅμως εἶναι γεγονός ὅτι γράφτηκαν, κι αὐτό τό γεγονός ὀδηγεῖ σέ μία ἀποκάλυψη: Διαπιστώνεται κατ’ ἀρχήν ὅτι καί οἱ τρεῖς περιέχουν (ὄχι συνηθισμένες ὥστε νά θεωρηθεῖ σύμπτωση) ταυτόσημες ἰδιότυπες φράσεις καί μάλιστα αὐτή τοῦ Αγ. Θωμά περιέχει καί τίς δύο φράσεις πού ἔχουν οἱ δύο ἄλλες, κάθε μία χωριστά. Αὐτό σημαίνει ὅτι οἱ πινακίδες αὐτές συνδέονται μέ ἕνα κωδικοποιημένο σύστημα πού τίς συσχετίζει. Τό κωδικό αὐτό σύστημα (ἕνα ἀπό τά πολλά πού δημιου-ργήθηκαν κατά τόν μεσαίωνα γιά νά ἐμποδίζουν τούς ἀμύητους νά κατανοοῦν τό νόημα ὀρισμένων κειμένων) εἶχε χρησιμοποιηθεί σέ πολλά μυστικιστικά καί ἀλχημιστικά κείμενα πού περιείχαν γκραβούρες (μέ ἐπιγραφές ἤ εἰκόνες). Ἐφ’ ὅσον ἰσχύει ὁ κώδικας, οἱ πινακίδες μέ τίς ταυτόσημες φράσεις μποροῦν νά συντεθοῦν σάν ἡ μία νά συμπληρώνει τήν ἄλλη καί νά συνθέσουν ἔτσι ἕνα πλήρες νόημα. Ἐφαρμόζοντας τό σύστημα στίς 3 πινακίδες, ἐξακριβώνεται ὅτι τά προαναφερόμενα ἰσχύουν: (Παρουσιάζουμε τίς 3 πινακίδες καί τήν σύνδεση)
ΘΕΟΙΣ ΘΕΑΙΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΚΑΙ ΤΩ ΥΙΩ ΕΡΩΤΙ
ΔΙΟΝΥΣΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΗΤΡΙ ΣΥΜΠΑΘΕΣΤΑΤΗ
ΚΑΙ ΚΟΡΗ ΤΙΜΟΚΟΥΡΗΙ ΛΑΡΚΙΑ ΑΡΤΕΜΕΙΣ
ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ.
Ὁλοκληρώνοντας τήν ἔρευνα στίς επιγραφές πρέπει νά προστεθοῦν τά ἐξής:
α) Στήν ἐπιγραφή τοῦ βιβλίου ”Ὑπνερωτομαχία Πολύφιλου” τήν σχετική μέ τήν Ἀρτέμιδα, στό κάτω μέρος παρατηροῦνται δύο συλλαβές ακατανόητες: ΛΟΝ ΧΟ, αὐτές παραπέμπουν πιθανῶς σέ κώδικα ἀναγραμματισμοῦ. Ὅμως εἶναι τόσο φανερό αὐτό, ὥστε πρέπει νά θεωρηθεῖ παραπλάνηση (συνέβαινε αὐτό στά μυστικιστικά κείμενα) ἄλλωστε διαπιστώνουμε εὔκολα ὅτι δέν ἰσχύει γιά τίς φράσεις τῆς ἐπιγραφῆς, ἐκτός ἀπό τίς δύο συλλαβές πού μέ ἀναγραμματισμό σχηματίζεται ἡ λέξις: ”Χλοόν” (τήν Χλόον, ἡ Χλόος, Χλόη, Χλοερή: ἀρχαϊκή ἑλληνική λέξις). Ἡ λέξις ταιριάζει γιά προσωνύμιο τῆς Ἀρτέμιδος πού ἐθεωρείτο καί προστάτης τῶν ἀγρῶν, τῆς βλάστησης, τῆς χλωρίδας καί τῆς πανίδας, στήν πινακίδα μάλιστα εἶναι σχεδιασμένη χιαστί μέ δύο κεφαλές τράγων πού θυμίζουν καί τίς μάσκες τῆς ἀρχαίας τραγωδίας.
β) Ἡ ἔκφρασις ”ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ” φαίνεται νά σημαίνει ὅτι ἡ ἐπιγραφή ἀφιερωμένη καί τοποθετημένη ἀπό ἐμᾶς τούς ἴδιους (τούς γνώστες) ἤ ἀπό τούς δικούς μας (τούς γνώστες).
Τό μυστικιστικό βιβλίο του Φραντσέσκο Κολόννα εἶναι μία ἀλλη-γορική πραγματεία πού ἀφορά στά μεγάλα μυστήρια καί μόνο γι’ αὐτό τόν λόγο εἶναι φυσικό νά συνδέεται μέ τήν Κρήτη. Ἡ Κρήτη σύμφωνα μέ πολλά στοιχεία ὑπῆρξε το μυητικό κέντρο ἀπό τό ὁποίο διαδόθηκαν ὅλα τά μυστήρια στόν Ἑλλαδικό χῶρο ἀλλά καί πέρα ἀπ’ αὐτόν. Σημαντική μαρτυρία ἀποτελοῦν ὁ ”Ὁμηρικός Ὕμνος εἰς Ἀπόλλωνα” (στ. 388-544), ὅπου οἱ πρώτοι ἱερεῖς τοῦ μαντείου τῶν Δελφῶν ἦταν Κρήτες καί ὁ ”Ὁμηρικός Ὕμνος εἰς Δήμητραν” (στ. 118-144) ὅπου ἡ θεά ὅταν φθάνει στήν Ἐλευσίνα ἀναζητώντας τήν χαμένη κόρη της Περσεφόνη, μεταμφιεσμένη σέ θνητή γυναίκα (βλ. και προηγούμενα) λέει στίς θυγατέρες τοῦ Βασιλιά τῆς Ἐλευσίνας Κελεοῦ ὅτι καταγόταν ἀπό τήν Κρήτη. Στήν Ἐλευσίνα ἀργότερα, διδάσκει τά μυστήριά της, στά ὁποία ὁ κάθε θνητός πού μετέχει ὀνομάζεται ὅλβιος (εὐτυχής) (στ. 470-482).
Ἐπίσης ὁ Διόδωρος ὁ Σικελιώτης (5.77. 3-4) ὁ ἱστορικός τοῦ δευτέ-ρου μισοῦ τοῦ 1ου αἰώνα π.Χ. ἀναφέρει ὅτι ὅλα τά μυστήρια (τά Ὀρφικά-Διονυσιακά, τα Ἐλευσίνια, τά Καβείρια κ.α.), μεταφέρθηκαν ἀπό τήν Κρήτη στίς ἄλλες Ἑλληνικές περιοχές.
Ἡ σύνθεση τῶν ἐπιγραφῶν πού παρουσιάστηκε συνδέει τούς Θεούς καί τίς Θεές πού σχετίζονται μέ τά χθόνια μυστήρια καί μέ τά μυστήρια τῆς Δήμητρας πού ἦταν τά σημαντικότερα:
Τήν Ἀφροδίτη πού στά Ἀδώνια μυστήρια (τά ὁποία εἶναι σχετικά μέ τά Ἐλευσίνια) παρακαλεῖ καί τελικά πείθει τήν Περσεφόνη νά ἐπιτρέψει στόν ἀγαπημένο της Ἄδωνι νά ἀνεβαίνει ἀπό τόν Ἄδη καί νά μένει μαζί της ἕξι μῆνες τόν χρόνο.
Τόν Ἔρωτα, τόν γιό τῆς Ἀφροδίτης, πού συνδέεται μέ τόν Διόνυσο, συμπεριλαμβάνεται καί στόν βακχικό κύκλο καί ἐμφανίζεται σέ πολλές ἀπεικονίσεις ὡς πιστός ἀκόλουθος τοῦ Διονύσου.
Τον Διόνυσο (στήν σχέση τῶν Διονυσιακῶν μυστηρίων μέ τά Ἐλευσίνια ἔχει γίνει ἀναφορά στήν ἀρχή τοῦ δοκιμίου).
Τήν Δήμητρα πού δίδαξε τά Ἐλευσίνια μυστήρια.
Τήν Περσεφόνη πού ἡ περιπέτειά της συμβολίζει τόν Θάνατο καί τήν Ἀνάσταση.
Τήν Ἀρτέμιδα πού ἔχει ἔντονη παρουσία στά Ἐλευσίνια μυστήρια. Στόν Ὁμηρικό Ὕμνο 2 στήν Δήμητρα, ἀναφέρεται πώς ἡ Θεά Ἄρτε-μις συνόδευε τήν Περσεφόνη μαζί μέ τίς Ὠκανίδες καί τήν Θεά Ἀθηνά καί μαζεύανε λουλούδια ὅταν ξαφνικά ὁ Πλούτωνας τήν ἀπήγαγε στόν Ἄδη. Ἐπίσης βοηθά τήν Δήμητρα στόν νά ἐπανα-φέρει ἀπό τόν Ἄδη τήν κόρη της και τέλος ὡς Ἑκάτη συνοδεύει τήν Περσεφόνη ἀπό τόν Ἄδη στήν μητέρα της.
Κοιτίδα τῶν μυστηρίων σύμφωνα μέ τά στοιχεία πού παρουσιά-στηκαν (ἀλλά καί μέ ἄλλα πού δέν εἶναι δυνατόν νά ἀναφερθοῦν ὅλα ἐδῶ) εἶναι ἡ Κρήτη καί ἕνας ἀπό τούς σημαντικότερους, ἴσως ὁ πιό σημαντικός λατρευτικός τόπος ἦταν αὐτός πού ὀνομάζεται σήμερα Αγ. Θωμάς καί ἡ εὐρύτερη περιοχή γύρω ἀπ’ αὐτόν.
Τό μυστικιστικό βιβλίο ”Ὑπνερωτομαχία Πολύφιλου” φαίνεται νά συνδέεται μέ αὐτόν τόν χῶρο καί σύμφωνα μέ τήν προηγούμενη ἔρευνα, τόν σηματοδοτεῖ. Ἀκόμη κι ἄν θεωρηθεί (ἀπό ὅσους ἀμφι-βάλλουν) ὅτι ὅλα ὅσα ἀναλύθηκαν, δέν εἶναι παρά τυχαίες συμπτώσεις (ἐπισημαίνεται ὅτι ὅσοι ἔχουν μελετήσει ἀρχαία φιλοσοφία, γνωρίζουν ὅτι κανένα γεγονός δέν εἶναι τυχαῖο καί ἡ σύμπτωση εἶναι τό φαινόμενο πού ὀνομάζεται συγχρονικότητα) καί ἄν ἀκόμη γίνει δεκτό αὐτό, τότε πάλι εἶναι φανερό ὅτι ”τυχαῖα” καί ”συμπτωματικά” ἠ Ὑπνερωτομαχία Πολύφιμου στοχεύει ὅτι στόν χῶρο αὐτό ἐτελοῦντο τά ἱερότερα μυστήρια, τά μυστήρια τῆς Θεάς Δήμητρας, τῆς μεγάλης Μητέρας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ὁμηρικός Ὕμνος εἰς Δήμητραν (στ. 118-144 καί στ. 470-482)
Ὁμηρικός Ὕμνος εἰς Ἀπόλλωνα (στ. 388-544)
Burkert 1992, 41-87, Σακελλαράκη-Σακελλαράκης 1987, Λεμπέση 1987 καί Willetts 1962
Διόδωρος Σικελιώτης (5.77. 3-4)
Willetts 1962, 141-198, 292-294
Martine Furno ”Une Fantaisie sur l’ Antique (σ. 129) Librairie Droz S. H. 11, rue Massot GENEVE 2003
https//el.wikipedia.org/wiki Υπνερωτομαχια Πολύφιλου (Συνοπτική περιγραφή τῆς ἱστορίας)
https//www.treccani.it/enciclopedia treccani (Dizionario-Biografico)
Francesco Colonna in ”Dizionario biografico-Treccani
Ἰταλική Ἐγκυκλοπαίδεια 1931
Jung Carl 1953, Psychology and Alchemy, Princeton
Fierz-David Linda-Hottinger Mary 1987, The Pream of Poliphilo: The Soul in Love, Spring Pullications
Alberto Perez-Gomez 1992, Polyphilo or the Dark Forest Revisited. An
Erotic Epiphany of Architecture Cambridge and London: MIT Press
Μεγάλη Ἑλληνική Ἐγκυκλοπαίδεια ”Πυρσός”
Paul Faure: Ἱερά σπήλαια τῆς Κρήτης, Ἠράκλειο 1996
Στ. Σπανάκης:
Πόλεις καί χωριά τῆς Κρήτης στό πέρασμα τῶν αἰώνων. Τόμος Α΄, Ἠράκλειο 1991
Ν. καί Μ. Ψιλάκη: Τ.Α.Β. Spratt:
Ταξίδια καί ἔρευνες στήν Κρήτη τού 1850 τόμος Β΄, Ἠράκλειο 2007.
Ευχαριστούμε την Γεωργία Αντωνίου για την δακτυλογράφηση του κειμένου.
