Όταν επισκεφτείς τον Τσούτσουρα για πρώτη φορά και εφόσων γνωρίζεις την ιστορία του που πάει στους πρωτομινωικούς χρόνους, ίσως και πολύ παλαιότερα,(υπάρχουν ευρήματα της Παλαιολιθικής εποχής) αναρωτιέσαι που βρίσκονται τα θεμέλια της τόσο μεγάλης και ένδοξης ιστορίας του τόπου αυτού! Πού βρίσκονται οι αρχαιολογικοί χώροι; που είναι η Μινωική Είνατος, η αρχαϊκή περίοδος, η Είνατος των Κλασσικών και Ελληνιστικών χρόνων, ακόμα και των Ρωμαϊκών. Που είναι το ξακουστό και διάσημο κατά την αρχαιότητα σπήλαιο της Θεάς Ειλειθυίας που το επισκέπτονταν απλοί άνθρωποι με τα περίτεχνα τάματα και αφιερώματα στην θεά αλλά και βασιλείς από ολη την μεσόγειο; Που βρίσκονται οι τάφοι των βασιλιάδων της Εινάτου, όπως ο Μίντρης και ο Λάρναξ, για τους οποίους διασώζονται πληροφορίες και αναφορές στην αρχαία Ελληνική γραμματεία για τα επιτευγματά τους. Που είναι το αρχαίο θέατρο και οι αρχαιολογικοί χώροι που θα έπρεπε να κατακλύζουν την περιοχή με πινακίδες και συγκεκριμένη οριοθέτηση. Ο επισκέπτης δεν θα βρεί τίποτα από όλα αυτά αν δεν ψάξει να βρεί τα σημάδια του παρελθόντος με πολύ κόπο, πολύ περπάτημα και απαραίτητα με την βοήθεια κάποιων ελαχίστων ανθρώπων που γνωρίζουν. Ακόμα και το σπήλαιο που παραμένει στην θέση του στο κέντρο του οικισμού είναι κρυμμένο από τα κτήρια που το έχουν ζώσει. Δεν υπάρχει εν ετη 2025 ούτε πινακίδα από το επίσημο κράτος.
Αν ρωτήσεις λοιπόν που υπάρχει αρχαιολογικός χώρος στην περιοχή θα σε παραπέμψουν σε μια παλαιοχριστιανική βασιλική στο φαράγγι του Μίντρη.
Ένας αρχαιολογικός χώρος αμφιλεγόμενος για την πραγματική του ιστορία και τα ευρήματα που έχει να μας παρουσιάσει. Είναι χτισμένος πάνω σε πολύ αρχαιότερο ναό του οποίου το υλικό χρησιμοποιήθηκε στο χτίσιμο της Βασιλικής και επίσης υπάρχει και ένα βοτσαλωτό ψηφιδωτό καλυμένο και χωματισμένο μέσα στο άθλιο συρματόπλεγμα.)
Την δεκαετία του 1980 όταν άρχισε να χτίζεται η περιοχή και να αποκτά ενεργή δράση στον τουρισμό, οι μαγαζάτορες και οι κάτοικοι της περιοχής πήγαιναν σε αυτόν τον χώρο και φόρτωναν κιονόκρανα για να διακοσμήσουν τις αυλές και τις ταβέρνες τους ανενόχλητοι. Θυμάμαι όταν εκείνη την δεκαετία κατέβηκα στον Τσούτσουρο για πρώτη φορά ως έφηβος μου έκανε εντύπωση το γεγονός πως έξω από τα μαγαζιά έβαζαν κιονόκρανα για να μην παρκάρει κανείς στο μικρό δρομάκι που ένωνε τον Πέρα Τσούτσουρα με τον Τσούτσουρα!
Ο χώρος δείχνει περισσότερο πλιάτσικο αρχαιοκαπηλικής δράσης παρά ανασκαφή από την αρχαιολογική υπηρεσία.
Σήμερα ο χώρος αυτός είναι αφημένος στο έλεος των δυνάμεων που οι υπηρεσίες θυμούνται μόνο αν κάποιος δήμαρχος ή πολιτιστικός σύλλογος σπάνια φροντίσει να κάνει κάποια περιήγηση εκεί. Τότε μπορεί να στείλουν κανέναν εργάτη να στερεώσει ξανά το κοτετσόσυρμα που τον περιφράζει. Βόρεια από αυτόν υπάρχει δηλωμένο ένα άγνωστο υδραγωγείο Ρωμαϊκών χρόνων ενώ μέσα στο φαράγγι σώζεται σε αρκετά μεγάλο μήκος τμηματικά ένας υπεριψωμένος δρόμος μήκους 5 χιλιομέτρων για άμαξες δίπλα στην κοίτη του ποταμού που ένωνε τις πόλεις της Εινάτου στον σημερινό Τσούτσουρα και της Πριανσού στον Κάστελλο προς την πεδιάδα μετά τα Καστελλιανά . Ένα έργο που στοίχησε ένα αμύθητο ποσό την εποχή που κατασκευάστηκε και φανερώνει τον πλούτο των πόλεων που συνδέει.
Που βρίσκονται οι υπόλοιπες θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος όμως;
Μετά το γεφύρι που ενώνει τον Τσούτσουρα με τον Πέρα Τσούτσουρα με κατεύθυνση δυτικά υπάρχει ενα αρχαίο θέατρο το οποίο έχει καταστραφεί σχεδόν ολοκληρωτικά.
ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΕΙΝΑΤΟΥ
Το σπίτι δεξιά έχει χτιστεί ακριβώς πάνω στο αρχαίο θέατρο. Άραγε να έχει γίνει αρχαιολογική έρευνα εκεί;
Σε όλη την πλαγιά του βουνού βρίσκουμε όλα τα σημάδια μιας πόλης η οποία απλώνεται από το θέατρο διασχίζοντας το ποτάμι καλύπτοντας μια επιφάνεια πολλών στρεμμάτων ως το σπήλαιο της Θεάς και ακόμη πιο πέρα. Λογικά αυτή είναι η αρχαία πόλη της Εινάτου των Αρχαϊκών κλασσικών και Ελληνιστικών χρόνων από την οποία σώζονται θεμέλια σπιτιών, κάποιοι τοίχοι, σκαλισμένα σκαλοπάτια στους βράχους και χιλιάδες όστρακα – σπασμένα αγγεία διάσπαρτα παντού. Η πόλη αυτή έφτανε ως την ακτή εκείνης της εποχής η οποία είναι βυθισμένη στην θάλασσα 150 μέτρα περίπου από την σημερινή ακτογραμμή. Διηγήσεις των παλαιών κατοίκων της περιοχής μας παραδίδουν οτί κατά τις δεκαετίες του 50 ή 60 αλλά και αργότερα, έβλεπαν την αρχαία πόλη, δρόμους, σπίτια και σοκάκια μέσα στο νερό όταν έβγαιναν με βάρκες για ψάρεμα. Επίσης οι κάτοικοι αφηγούνται την ύπαρξη πύργων που έβγαιναν απο την επιφάνεια της θάλασσας. Τι απέγιναν όμως όλα αυτά; Η μεταβολή του τοπίου είναι φυσιολογικό να παρουσιάζει τέτοια εικόνα καταβυθίσεως. Αυτό έχει διαπιστωθεί σε ολόκληρη την Κρήτη όπου σε κάποια σημεία η γη βυθίζεται ενώ σε άλλα ανηψώνεται. Στην περιοχή διαπιστώνουμε καταβύθιση η οποία μαζί με την παράνομη αλίευση με την χρήση δυναμίτιδος εκείνες τις δεκαετίες και τις ανελέητες καταιγίδες, τις αλλόκοσμες θύελες και τιτάνιες θαλασσοταραχές των Νότιων ακτών, κατέστρεψαν την βυθισμένη πόλη μάλλον ολοσχερώς και ότι έχει απομείνει εχει καλύψει η άμμος. Σήμερα στον βυθό μπροστα από τον Τσούτσουρα υπάρχουν μόνο σωροί από πέτρες που δεν θυμίζουν τίποτα από το ένδοξο παρελθόν της Εινάτου.
Στην φωτογραφία αριστερά, στο επάνω αριστερά παραλληλόγραμμο βρέθηκαν οι Νιοβίδες της Εινάτου, τα αγάλματα που βρίσκονται σήμερα στο αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Τα υπόλοιπα που μαρκάραμε με κόκκινο είναι άλλες θέσεις που δείχνουν θεμέλια κτηριακών συγκροτημάτων της Εινάτου περίπου από τον 7ο ως τον 2ο αιώνα ΠΚΕ.
Προχωρώντας ανατολικά και διασχίζοντας τον σημερινό οικισμό από τον κεντρικό δρόμο που πάει στον Κερατόκαμπο και όχι από τον παραλιακό, ο προσεκτικός επισκέπτης θα δει τρύπες στο πρανές του λόφου ψηλά αλλά και στο ύψος του δρόμου. Εκεί υπάρχει μέσα στην καρδιά του οικισμού ένα μινωικό νεκροταφείο. Σήμερα οι τάφοι φιλοξενούν τα σκουπίδια κάποιων ανεγκέφαλων.
Τους τάφους ούτε ο Δήμος Μινώα Πεδιάδος δεν πάει να καθαρίσει και να βάλει ένα πλέγμα … ή και πινακίδα!
Η Μινωική Είνατος και το λιμάνι της βρίσκονται ανατολικά του σημερινού οικισμού όπου έχουν πραγματοποιηθεί σωστικές ανασκαφές οι οποίες χρηματοδοτούνται από τους ανθρώπους που θέλουν να χτίσουν σπίτια στην περιοχή. Το λιμάνι φαινεται από ψηλά. Σωστική ανασκαφή σημαίνει πως οι αρχαιολόγοι διασώζουν ότι αξίζει να διασωθεί και μετά επιτρέπουν την καταστοφή του χώρου για ανέγερση κτηρίων ή αφήνουν τους τόπους στα στοιχεία της φύσης. Ποιά άλλη χώρα θα διέθετε τέτοιο πλούτο και θα άφηνε να βιαστεί η γη της;
Ακριβώς στον ίδιο κεντρικό δρόμο θα διαπιστώσουμε σκάματα της αρχαιολογικής υπηρεσίας με λείψανα της Εινάτου της Ρωμαϊκής εποχής. Η Είνατος των Ρωμαϊκών χρόνων βρίσκεται σύμφωνα με τις σωστικές ανασκαφές κάτω από τον σημερινό Τσούτσουρα.
Τι συμβαίνει πραγματικά στην περιοχή; Γιατί υπάρχει αυτή η τριτοκοσμική αντιμετώπιση για τον Νότο της Κρήτης; Ποιοί είναι αυτοί που θέλουν να διαγράψουν δια παντώς την ιστορία του Νότου και ποιά συμφέροντα εξυπηρετούν; Ποιοί και γιατί δίνουν άδειες να χτιστούν σπίτια και ξενοδοχεία πάνω στις αρχαιότητες; Τι φοβούνται και από ποιά σκοτεινά κέντρα εξουσίας παίρνουν εντολές; Και εδώ θα πρέπει να πω πως δεν είναι δυνατόν να ρίχνουμε την ευθύνη στους εκάστοτε καλούς ή κακούς αρχαιολόγους που προσπαθούν να κάνουν την δουλειά τους. Δεν παίρνουν αυτοί τις αποφάσεις. Γιατί το ΥΠΠΟ δεν δείχνει κανένα ενδιαφέρον για τον Νότο της Κρήτης; Όλη αυτή η κατάσταση δεν τιμά κανέναν.
Η ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΙΑ
Στην σημερινή κατάσταση που επικρατεί στην πλήρη αδιαφορία των αρχών έρχεται να προστεθεί ένα ακόμα μεγάλο πρόβλημα και έχει να κάνει με την παράνομη εκσκαφή αρχαιολογικών θησαυρών. Κάποιοι θεωρούν αυτήν την λαίλαπα εθνικό σπορ και ποιός ευθύνεται για αυτό; Ας μην θεωρεί κανείς την νομοθεσία που υφίσταται ως πανάκεια για την επίλυση του προβλήματος. Οι νόμοι δεν προστατεύουν τις αρχαιότητες απο την λεηλασία. Τα πολιτιστικά στοιχεία και ευρύματα των λαθρανασκαφών γίνονται βορά από ένα καλά ριζωμένο κύκλωμα που έχει απλώσει τα πλοκάμια του παντού. Οι πολιτικοί και οι πολιτικές που έχουν εφαρμοστεί στην Ελλάδα δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για τον πολιτισμό. Φαίνεται πολλές φορές πως υποβοηθούν αυτό το κύκλωμα. Ο πολίτης νοιώθει απροστάτευτος και ευάλωτος ενω πάντα η σκέψη που επικρατεί είναι “αν βρω κάτι να μην μπλέξω!” Το ζήτημα είναι πολύπλοκο και πολυδιάστατο και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα η οποία δεν φαίνεται να υπάρχει. Πρέπει η πολιτεία να ανοίξει διάλογο πάνω στο νομικό καθεστώς που δεν προστατεύει τον Πολιτισμό μας. Οι αρχαιοκάπηλοι συνεχίζουν να ξεπουλάνε την μάνα τους, την πατρίδα τους την Ελλάδα.
Σε ότι αφορά στο σπήλαιο της Θεάς Ειλειθυίας θα ήθελα να καταθέσω κάτι που προκείπτει από το ντοκυμαντέρ για τον Τσόύτσουρα ΤΣΟΥΤΣΟΥΡΑΣ: ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ, ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΛΗΘΗ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ. Η είσοδος που πέρασε ο Κεφαλάκης και μπ’ηκε μέσα στο σπήλαιο ήταν η τρύπα από πάνω. Την είσοδο που βλέπετε με το κ’αγκελο την άνοιξε εκείνος. Δεν είναι αυτή η κανονική είσοδος του σπηλαίου. Αυτό που πρέπει να δούμε είναι που είναι η κανονική του είσοδος. Αυτό άραγε δεν έχει προβληματίσει τους αρχαιολόγους που πέρασαν από την περιοχή και έκαναν ανασκαφές; Δεν μπορούν να βρούν την κανονική είσοδο; ή μήπως εθελοτυφλούν;
Περαιτέρω σας προτείνω να δείτε την καταπληκτική παρουσίαση της Δρ Αθανασίας Κάντα ΕΙΛΕΙΘΥΙΗΣ ΣΠΕΟΣ στο κανάλι του Ναυσίνοου.
