ΕΥΣΤΡΑΤΟΣ ΣΚΑΦΙΔΑΣ
ΕΡΕΥΝΑ, ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ, ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: ΑΔΡΙΑΝΟΣ ΜΠΕΖΟΥΓΛΩΦ
ΜΟΥΣΚΗ: ΤΑΚΗΣ ΤΑΦ
ΑΡΙΣΤΕΡΑ Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ HENRI CARTIER BRESSON TOY 1953. ΔΕΞΙΑ ΔΕΙΤΕ ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΕΥΡΗΜΑ ΤΟ 2015 … ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΔΙΚΑ ΣΑΣ …
- ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
- Η ΥΠΟΓΕΙΑ ΕΛΕΥΣΙΝΑ
- Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ
- ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ
- ΤΑ ΚΑΤΑΒΑΣΙΑ
- Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΙΑΚΧΟΣ
- ΠΥΡΟΒΑΣΙΑ
- ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΦΑΣΜΑΤΟΣ
- ΦΩΤΟΣΦΑΙΡΕΣ
- ΕΛΕΥΣΙΣ – Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ
- ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ
- ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΗΣ
- ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ
- ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ ΜΕ ΟΜΑΔΑ ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΣΙΝΟΟΥ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΕΞΕΔΩΣΕ Ο ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ – ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΙΑ
Τις περισσότερες φορές όταν διαβάζουμε κάτι οι συγγραφείς μας επιβάλουν κάποιες απόψεις και μας περνάνε ή τουλάχιστον προσπαθούν να μας περάσουν κάποια μηνύματα μέσω αναφορών ώς θέσφατα. Αλλά η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική όταν έχεις την γνώση και μπορείς να διακρίνεις την πλάνη από την πραγματικότητα. Στα παρακάτω αποσπάσματα έχουμε μια ομολογία του αρχαιολόγου Γ. Μυλωνά ο οποίος προέδρευε του Διεθνές Συνεδρίου το 1985. Η ομολογία του έχει να κάνει με ευρήματα στον αρχαιολογικό χώρο τα οποία είναι σήμερα εξαφανισμένα. Γιατί; Το Υπουργείο Πολιτισμού τι κάνει; Ποιός είναι ο ρόλος του και ποιούς σκοπούς εξυπηρετεί; Γνωρίζει την υπόθεση; Οφείλει να δώσει εξηγήσεις και απαντήσεις στα ερωτήματα που προκύπτουν. Υπάρχουν πολλές φήμες για το πού έχουν καταλήξει οι επιγραφές αυτές αλλά δεν θα αναφερθώ σε αυτές. Είναι τουλάχιστον απαράδεκτο να συμβαίνει αυτό στην Ελλάδα την χώρα που έδωσε τα φώτα του Πολιτισμού στον πλανήτη και δή στην Ελευσίνα την Ιερή Γή των Μυστηρίων. Όπως καταλαβαίνετε προκύπτουν τεράστιες νομικές ευθύνες για κάποιους. (Για την ιστορία πρέπει να αναφέρουμε ό,τι στο συνέδριο του 1985 ήταν παρούσα και η τότε Υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη).
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΕΞΕΔΩΣΕ Ο ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ – ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΙΑ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΥΛΩΝΑΣ – ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΕΛΕΥΣΙΝΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ
Αποσπάσματα: Λίγοι αρχαιολογικοί χώροι έχουν να επιδείξουν τόσα κατάλοιπα της ζωής τους, τόσο πηγαίο ενδιαφέρον, τόσα προβλήματα, όσα η Ελευσίνα. Είναι φυσιολογικό, επομένως,ό,τι έτυχε της προσοχής και της μελέτης των σοφών και των ερευνητών, από την αρχαιότατη εποχή μέχρι και των ημερών μας.
Προϊστορικό κέντρο οικογενειακής (άποψη Μυλωνά) τοπικής λατρείας κατά την Μυκηναϊκή ακόμα περίοδο, σιγά σιγά προσείλκυσε γειτονικές περιοχές της Ελλάδος, για να γίνει πανελλήνια εστία λατρείας στους Κλασικούς χρόνους και οικουμενικό κέντρο στους χρόνους της Ρωμαιοκρατίας. Η εξέλιξη αυτή φέρνει στο μυαλό την εικόνα των ομόκεντρων κύκλων, που η διάμετρός τους αυξάνει επάνω στα ήρεμα νερά της θάλασσας, όταν ρίξουμε ένα βότσαλο. Η πλατιά και ήρεμη επιφάνεια της θάλασσας ήταν η ανθρώπινη συνείδηση και το λιθαράκι η λατρεία της θεάς Δήμητρος, θεάς της καλλιέργειας της γής.
Ο Ομηρικός Ύμνος στην Δήμητρα, που διατήρησε την παράδοση και τους μύθους των αρχαιότατων κατοίκων της Ελευσίνας, αποδίδει την εισαγωγή της λατρείας εκείνης στην θεά της γής και αναφέρει την προσταγή της στους πιστούς να κρατήσουν μυστική την ουσία και τις λεπτομέρειες της τελετουργίας της.
Μια φορά το χρόνο, αρχές φθινοπώρου, κατά τον Βοηδρομίωνα μήνα, κατά την ισημερία πλήθος ανδρών και γυναικών, ελευθέρων και δούλων, ακόμη και παιδιών, συνέρεε στην Ελευσίνα για να μυηθεί στα μυστήρια της Δήμητρας. Πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα η παρουσία των δούλων ακόμα και στην μεγάλη τελετή, πρέπει επίσης να προστεθεί ό,τι την άνοιξη, τον Ανθεστηρίωνα Μήνα (περίπου Φεβρουάριο, Μάρτιο) σε προάστειο των Αθηνών επάνω από την αριστερή όχθη του Ιλισσού, γινόταν υπό την αιγίδα της Περσεφόνης προπαρασκευαστική και εξαγνιστική τελετή για τους λάτρεις. Η τελετή ονομαζόταν “Τα μικρά Μυστήρια τα εν Άγραις” από το όνομα του προαστείου των Αθηνών και σε αντιπαραβολή με την λατρεία της Δήμητρος στην Ελευσίνα που λεγόταν “Τα Μεγάλα Μυστήρια”.
Το πλήθος των πιστών που συνέρεε στην τελετή της Ελευσίνας πρόσφερε στο Ιερό πολύτιμα αναθήματα, οικοδομούσε λαμπρά κτήρια και ναούς, αφιέρωνε αγάλματα και θριαμβικές επιγραφές. Ας σημειωθεί πως οι Ρωμαίοι Μύστες, άρχοντες και ευγενείς έγιναν οι μεγαλύτεροι δωροθέτες του Ιερού.
Αυτό το Ιερό της Δήμητρος της Ελευσίνας διατηρήθηκε περίλαμπρο μέχρι των χρόνων του Θεοδοσίου, (αυτου του εγκληματία) αυτοκράτορα του Βυζαντίου (374-395), οπότε απαγορεύτηκε η τέλεση μυστηριακών λατρειών και των Μυστηρίων της Ελευσίνας. Το θανάσιμο όμως πλήγμα κατά των Μυστηρίων δόθηκε το 395 από τον ηγεμόνα των Γότθων Αλάριχο. Αυτός, υπό την επήρεια Αρειανών ιερέων και μοναχών που τον συνόδευαν, παρέδωσε στις φλόγες το πάνσεπτο Τελεστήριο, προέβη δε στην ανηλεή καταστροφή των ιερών και την σφαγή όλου του Ιερατείου, ακόμη και του τελευταίου Ιεροφάντη. Μετά την τελευταία αυτή καταστροφή το πάνσεπτο Ιερό της Δήμητρας δεν ξαναζωντάνεψε, σβήστηκε και η υπέρλαμπρη φλόγα που συνόδευε την επίδειξη των ιερών από τον Ιεροφάντη. ‘Εκτοτε η Ελευσίνα σίγησε τη σιγή του θανάτου, το ερειπωμένο Τελεστήριο της είναι γεμάτο σκοτάδι αντί για φως, και οι τροχοί του πλέον δεν αντηχούν θριαμβευτικούς ύμνους αλλά μόνο τις στριγγιές φωνές της κουκουβάγιας και το παράπονο του νυχτοπουλιού. (Ο Ιερός χώρος πέρασε από τότε σε κάθε είδους βιαστές, λεηλάτες κλέφτες και βέβηλους όπως συνέβει και σε πολλούς άλλους περίλαμπρους αρχαίους χώρους της ελληνικής γής).
Από τον 17ο αιώνα ο χώρος άρχισε να ανασκάπτεται. Από το 1917 άρχισε το έργο στην διέυθυνση ανασκαφής ο αρχαιολόγος Κωνσταντίνος Κουρουνιώτης, ο κατεξοχήν ανασκαφέας της Ελευσίνας. Στο έργο αυτό είχε συνεργούς και βοηθούς τον νεαρό τότε καθηγητή του Washington University Γεώργιο Μυλωνά, τον αρχιτέκτονα Ιωάννη Τραυλό και τον έφορο αρχαιοτήτων Ιωάννη Θρεψιάδη.
ΣΕΛΙΔΑ 36 Κατα την περίοδο Κουρουνιώτη, ο Γερμανός καθηγητής της αρχαιολογίας Noack F. κυκλοφόρησε μια μελέτη η οποία για λίγα χρόνια νομιζόταν ως η τελική επιστημονική πραγματεία του ελευσινιακού χώρου. Όμως οι ανασκαφές του Κουρουνιώτη και των συνεργατών του, ιδιαίτερα των ετών 1930 μέχρι 1940 , απέδειξαν ό,τι δεν ευσταθεί η βασική υπόθεση του Noack για την αρχή των Μυστηρίων. Ο Noack δηλαδή βασίζει την εξέλιξη της ζωής του Ιερού στην υπόθεση πως τα Μυστήρια ξεκίνησαν στις αρχές της 8ης εκατονταετίας ΠΧΧ και πως υπήρχε ναός της Δήμητρας ξεχωριστός από το Τελεστήριο.
Οι ανασκαφές του Κουρουνιώτη έφεραν στο φώς Μυκηναϊκό Μέγαρο κάτω απ’το δάπεδο του Τελεστηρίου, που ανάγει την αρχή της λατρείας στον 15ο αιώνα ΠΚΕ και απέδειξε ό,τι το μέγαρο αυτό ήταν ο αρχαιότερος διασωθείς ναός της Δήμητρας. Ακόμη, ό,τι το “ανάκτορο” των αρχαίων συγγραφέων βρισκόταν κάτω απ’το δάπεδο του Τελεστηρίου στην περιοχή του Μυκηναϊκού Μεγάρου και δεν ήταν ιδιαίτερος ναός. Έτσι, η εργασία Κουρουνιώτη έθεσε τα θεμέλια της ορθής κατανόησης των αποκαλυφθέντων ερειπίων και την Ελευσινιακή μελέτη σε σταθερή βάση. Οι ανασκαφές του Κουρουνιώτη και των συνεργατών του συμπλήρωσαν την όλη ανασκαφή του Ιερού και του περιβάλλοντος χώρου. Οι συνεργάτες του όμως ο Μυλωνάς και ο Τραυλός, συνέχισαν την ανασκαφή των βοηθητικών χώρων του Ιερού, οριοθέτησαν τους συνοικισμούς της Ελευσίνας και το μοναδικό δυτικό Νεκροταφείο που ήταν σε χρήση απ’την μέση εποχή του Χαλκού μέχρι τους Ρωμαϊκούς χρόνους, δηλαδή από το 1900 ΠΚΕ ως το 300ΠΚΕ.
ΣΕΛΙΔΕΣ 37-38
Επείγει όμως προ πάντων η επιστημονική δημοσίευση των ανασκαφών του Ιερού. Είναι περίεργο πως η δημοσίευση αυτή καθυστερεί. Μόνο εκθέσεις, επι μέρους μελέτες υπό μορφή γενικών οδηγών, άρθρα και περιγραφές από τους ανασκαφείς δημοσιεύτηκαν από καιρού εις καιρόν. Πλήρης μελέτη ανασκαφών δεν είδε ακόμη το φως, μολονότι αναμένεται σχεδόν επί μία εκατονταετία. Τούτο δε το έργο δεν επιδέχεται καθυστέρηση, γιατί μόνο δυό αρχαιολόγοι (απο τον μεγάλο αριθμό εκείνων που έλαβαν μέρος στην αποκάλυψη του ιερού) βρίσκονται ακόμη (γράφτηκε το 1985) εν ζωή και αποτελούν τη μόνη εγγύηση μιας ολοκληρωμένης γνώσης των πραγμάτων- λόγω βέβαια της μεγάλης εμπειρίας τους. Άραγε η έλλειψη μιας τέτοιας δημοσίευσης οφείλεται στην προσταγή της θεάς να μην ανακοινωθούν τα μυστικά της λατρείας της, αυτή που ανάγκασε και τον Παυσανία προ αιώνων να αποφύγει και την απαρίθμηση των κτηρίων στην περιοχή του Ιερού, τότε ακόμη διατηρούμενα σε εξαιρετική κατάσταση: Μήπως η προσταγή της θεάς κρατάει κλειστά όχι μόνο τα χείλη αλλά και τον νού και την γραφίδα των ερευνητών: Όχι βέβαια! Ευτυχώς, η έλλειψη ολοκληρωτικής μελέτης δεν οφείλεται στην εντολή της θεάς αλλά στην έλλειψη οικονομικών μέσων που η μελέτη απαιτεί.
ΣΕΛΙΔΑ 46 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
Όταν ήλθα στην Ελευσίνα, αμούστακος, η μεγάλη μου εμμονή, και πεποίθηση ακόμη, ήταν ό,τι οι μεγάλοι αρχαιολόγοι, οι παλαιοί, δεν ήξεραν καλά τη δουλειά τους. Ό,τι δούλεψαν οι άνθρωποι αλλά δεν ήξεραν πως θα δουλέψουν τόσο καλά, που να βρούν λύσεις στο πρόβλημά τους, και το πολύ σπουδαίο πρόβλημα ήταν, βέβαια, τα Ελευσίνια Μυστήρια, η ουσία των Μυστηρίων.Είχα διαβάσει σε μιά ομιλία των Πατέρων της Εκκλησίας, τον Αστέριο, επίσκοπο Αμασείας στη Μ. Ασία, ό,τι υπήρχαν υπόγεια κτίσματα, στα οποία γίνονταν διάφορα πράγματα. ‘Ομως απο τον καθηγητή μου Καββαδία είχα μάθει ό,τι οι αρχαίοι εμφάνιζαν σε επιγραφές τα λογοτεχνήματά τους, και έλεγα:”Χωρίς αμφιβολία, πρέπει να υπάρχει κάτι που έχουν όλες αυτές οι επιγραφές για τα Ελευσίνια Μυστήρια και δεν το βρήκαν οι αρχαιότεροι. Εμείς οι νεότεροι…., εγώ ο νεότερος, με την μεγάλη μου φαντασία και τη μεγάλη μου βεβαιότητα πως είμαι κάποιος, διότι πήρα πτυχίο και τα ξέρω όλα, λοιπόν, θα το βρώ εγώ”. Και με αυτήν την πεποίθηση ήρθα στην Ελευσίνα, για να βοηθήσω τον Κουρουνιώτη να δουλέψει.
‘Υστερα απο λίγο καιρό, πράγματι βρήκαμε ένα σημείο, που είναι τώρα κάτω απ΄το Μουσείο, μιά σκάλα. Η σκάλα κατέβαινε κάτω σκαλοπάτι σκαλοπάτι, πιο βαθιά πιό βαθιά. Ήμουν βέβαιος ό,τι φτάναμε στο υπόγειο διαμέρισμα των επιγραφών, το αρχείο της Ελευσίνας. Λίγο πιό κάτω, και στο τέλος της, παρατήρησα στο σκάλισμα του βράχου την υπόδειξη ό,τι αυτό το πράγμα πήγαινε σε μιά πορτοσιά, όπως τη λέγαμε, ό,τι ήταν πόρτα. Όμως, αντί να είναι η πλάκα με την επιγραφή προς το μέρος του ανασκάπτοντος, είχαμε το πίσω μέρος. Θυμάμαι, λοιπόν, πως έπιασα με το χέρι μου στα πλάγια της πλάκας και έξυνα το χώμα που είχε μαζευτεί. δημιούργησα κάποιο άνοιγμα, έβαλα το χέρι μου από επάνω και κατέβαινα πρός τα κάτω και βεβαιώθηκα ό,τι υπήρχαν χαράγματα που δημιουργούσαν γράμματα και έλεγα πως ασφαλώς, αυτή είναι η αρχή της έρευνας που θα μας αποκαλύπτει τα Μυστήρια.
Δύο εβδομάδες μας πήρε να το καθαρίσουμε, γιατί φοβόμουν μήπως το γρατζουνίσω, μην πάθει τίποτα η πλάκα γεμάτη 132 στίχους γραμμένους. Όταν την καθάρισα και κάθισα την διάβασα,βρήκα το όνομα του Ιεροφάντη επάνω-επάνω. ‘Ομως αντί να βρώ τα μυστικά της Ελευσίνος, διαπίστωσα πως είχαμε την γενεαλογία της οικογένειας του Ιεροφάντη. Είχε τα ονόματα του ανεψιού, της ανεψιάς, τα ονόματα όλων των παιδιών της οικογένειας, αλλά για τα Ελευσίνια Μυστήρια ούτε λέξη. Και όταν πήγαμε παρακάτω από την πόρτα, είδαμε ό,τι ήταν μια υπόγεια δεξαμενή των Ρωμαϊκών χρόνων. Έτσι, η ερμηνεία των Ελευσινίων Μυστηρίων που θα έβρισκα εγώ πήγε στον βρόντο. Οπότε, για να εκδικηθώ γι’αυτό μου το στραπάτσο, μετέβαλα την υπόγεια δεξαμενή σε εργαστήριο και ήταν το πιό δροσερό μέρος για να δουλέψει κανείς το καλοκαίρι.
(* Σχόλιο Αδριανός Μπεζούγλωφ)
(ΠΚΕ Προ Κοινής Εποχής – BCE Before Common Era)
